Λίγα χρόνια πριν, στο συνέδριο του 1995 «Η Σάμος από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι σήμερα» ο Καλπαξής είχε παρουσιάσει το χρονικό της έναρξης ανασκαφών στο Ηραίον από τον Θεμιστοκλή Σοφούλη και την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία. Είχε υπογραμμίσει τότε ότι τις ανασκαφές των Ελλήνων είχαν υποβαθμίσει ή αποσιωπήσει οι μετέπειτα Γερμανοί αρχαιολόγοι. Ο παριστάμενος Γερμανός αρχαιολόγος και αρχιτέκτονας Χέρμαν Κίναστ διαμαρτυρήθηκε και υπήρξε ένας έντονος μεταξύ τους διάλογος, καθώς ο Γερμανός προσπαθούσε να αιτιολογήσει την απαξίωση των συμπατριωτών του προς το έργο των Ελλήνων αρχαιολόγων. Σ’ εκείνο το συνέδριο έγινε αναφορά στον Σαμιώτη έφορο αρχαιοτήτων, Βασίλειο Θεοφανείδη, τον οποίο οι Γερμανοί είτε δεν λάμβαναν υπόψη είτε υποτιμούσαν τις υπηρεσίες του, είτε προσπαθούσαν να τον παρακάμψουν με δόλιο πολλές φορές τρόπο.
 |
| Βασίλειος Δ. Θεοφανείδης |
Αφορμές για να ασχοληθεί με τη δραστηριότητα του Θεοφανείδη υπήρξαν αρκετές. Η φιλέρευνη τάση του Δημητριάδη, που στοχεύει με πάθος ένα θέμα που τον απασχολεί, η αναζήτηση των τάφων δυο ναυτών του Κανάρη που είχαν σκοτωθεί στη ναυμαχία της Σάμου και ενταφιασθεί στο ναΐδριο του αγίου Νικολάου στο Ηραίον που αναφέρει ο αρχαιολόγος, η μετακομιδή των οστών τους, η οικογενειακή φιλική σχέση του πατέρα του, Θεολόγου, με τον Θεοφανείδη, αλλά και του θείου του Ζήνωνα και του παππού του παπά Κωνσταντίνου Δημητριάδη, αλλά προπάντων το πρωτογενές υλικό των σαμιακών αρχείων υπήρξαν οι λόγοι της ενασχόλησής του με τον εν λόγω αρχαιολόγο, του οποίου τα ίχνη μετά την ενσωμάτωση της Σάμου στην Ελλάδα χάθηκαν ή αχνοφαίνονται σε διάφορα σαμιακά έντυπα. Ποιος ήταν αυτός ο Θεοφανείδης, τον οποίο οι Γερμανοί αποκαλούσαν «Βασιλάκη» μάλλον απαξιωτικά, παρόλο που επιστημονικά άρθρα του είχαν δημοσιευθεί στο Αρχαιολογικόν Δελτίον; Ποιος ήταν αυτός ο αρχαιολόγος, τον οποίο αναφέρει σε άρθρο του ο Ζήνων Δημητριάδης για τις ανασκαφές της Σάμου στην εφημερίδα Ατλαντίς της Νέας Υόρκης (1912); Ποιος ήταν αυτός ο έφορος αρχαιοτήτων της Σάμου, ο οποίος είχε υποβάλει στον Ηγεμόνα αναλυτικές εκθέσεις για τις ανασκαφές στο Ηραίον, που υπάρχουν στα σαμιακά ηγεμονικά αρχεία;
 |
| Βαγγέλης Δημητριάδης |
Στο πλαίσιο που περιέγραψα εντάσσονται και η προστασία των αρχαιοτήτων καθώς και η ίδρυση αρχαιολογικού μουσείου στο Τηγάνι (Πυθαγόρειο) που στεγάσθηκε στο ισόγειο του Δημαρχείου. Η έρευνα του συγγραφέα εκτείνεται στην μετέπειτα εξέλιξη του Θεοφανείδη και στις υπηρεσίες του ως αρχαιολόγου στην Αθήνα, στα Χανιά της Κρήτης και ως επιμελητή στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αφορά, όπως είναι φυσικό λόγω των αρχειακών πηγών, την περίοδο της Σάμου. Άλλωστε ο υπότιτλος «ηγεμονικός έφορος αρχαιοτήτων» το υποδηλώνει. Η έρευνα του συγγραφέα συνεχίσθηκε στα αρχεία του υπουργείου Πολιτισμού και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για να εντοπίσει στοιχεία για την ούτως ή άλλως ενδιαφέρουσα προσωπικότητα του Θεοφανείδη ο οποίος, αν και δεν περιλαμβάνεται στους πρωταγωνιστές της Αρχαιολογίας, εντούτοις είχε αξιόλογη συνεισφορά στην ανασκαφική έρευνα.
Το γεγονός ότι υπήρξε και συγγραφέας διηγημάτων και συντάκτης λημμάτων της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας αποδεικνύει ότι ο Βασίλειος Θεοφανείδης υπήρξε μια σπουδαία προσωπικότητα για τη Σάμο και την Αρχαιολογία, όπως αναφέρει ο Γ. Τζωράκης στην εισήγησή του στο ΙΒ΄ Κρητολογικό συνέδριο «Οι "Δευτεραγωνιστές" πίσω από τους Εφόρους Αρχαιοτήτων. Οι ήσσονες μορφές της κρητικής αρχαιολογίας κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου»
Στο Παράρτημα του βιβλίου δημοσιεύονται πρωτότυπα έγγραφα, ενώ οι σελίδες του διανθίζονται με εικόνες πρωτογενών αρχειακών πηγών. Ο Β. Δημητριάδης με λιτό και ωραίο αφηγηματικό τρόπο σκιαγραφεί την προσωπικότητα του Θεοφανείδη, φωτίζοντας μια άλλη πλευρά της τοπικής ιστορίας μέσω της βιογραφίας μιας προσωπικότητας, η οποία είναι άγνωστη στο σαμιακό κοινό.
Σάμος, 27-3-2024
Χρίστος Λάνδρος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου