«Η Χαρουπιά και το μέλλον της» - Γράφει ο Γιακουμής Ιωάννου Αμυρσώνης*

Αξιότιμοι, Κυρίες και Κύριοι, Έρχομαι να σας μεταφέρω κάποιες απόψεις που βλέπω σε ένα θέμα που αφορά τις αναδασώσεις στις καμένες περιοχές της Πατρίδας μας, που δυστυχώς φέτος ξεπέρασε κάθε φανταστική πρόβλεψη, φτάνοντας δυστυχώς στα 1.900.000 στρέμματα, δηλαδή τέσσερις φορές σε έκταση περίπου όσο το νησί της Σάμου. 

Έρχομαι να σας μεταφέρω κάποιες απόψεις που δυστυχώς βλέπω να παραλείπονται στα κέντρα αποφάσεων για το μέλλον του δασικού πλούτου της χώρας, αναπτύσσοντας τα οφέλη ενός παραμελημένου φυτού της ελληνικής χλωρίδας, της Χαρουπιάς.

Ένα φυτό πολύχαρο, που δυστυχώς παραμένει αναξιοποίητο παρ’ ότι είναι ένα αντιπυρικό, κατάλληλο για τις ακραίες συνθήκες, όπως της ξηρασίας της ανομβρίας και των υψηλών θερμοκρασιών, αξιοποιεί φτωχά και πετρώδη εδάφη, είναι μέλος της διατροφικής αλυσίδας των ανθρώπων, ζώων κτηνοτροφικών και πουλερικών και το πλέον αναγκαίο για την τοπική μας πανίδα ζώων, πτηνών και εντόμων.

Χαρουπιά, ένα πολύτιμο δέντρο

Οι λόγοι που με ανάγκασαν να γράψω το άρθρο αυτό είναι οι ακόλουθοι:

Πρώτον. Το άρθρο της έγκριτης εφημερίδας «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» της 6ης Δεκεμβρίου 2023 με τίτλο «Τα πεύκα αυτά είναι τα μωρά μας».

Δεύτερον. Το άρθρο της ίδιας εφημερίδας του ίδιου φίλου με τίτλο «Έρευνες στις ΗΠΑ για καλλιέργειες ανθεκτικές στην ξηρασία».

Τρίτον. Την μέχρι στιγμής μη ενεργή και δυναμική επέμβαση της πολιτείας για προώθηση αυτής της καλλιέργειας, ιδίως σε δασικές εκτάσεις, με το σκεπτικό να συμπεριληφθεί ως ένα από τα προτεινόμενα ως αντιπυρικών και ωφέλιμων δασικών φυτών.

Τέταρτον. Τα πολλαπλά οφέλη αυτού του φυτού.

Πέμπτον. Τη δική μου εμπειρία, που προτείνω γραπτώς την επέκταση του φυτού αυτού εδώ και 40 χρόνια.

Έκτον. Αυτό που δυστυχώς διακρίνω, είναι η διάθεση για την πυρασφάλεια των δασών, από τη μία πλευρά πακτωλοί χρημάτων και από την άλλη αδιαφορία για αντιπυρικά και ωφέλιμα δάση.

Έβδομον. Το ότι οι φωτιές στη Σάμο το 2000, στο Μάτι το 2018, στην Εύβοια το 2021, οι φωτιές στη Ρόδο, Πάρνηθα και Έβρο το 2023, επεκτάθηκαν λόγω κωνοφόρων φυτών.

Και επεξηγώ περιληπτικά τους ανωτέρω επτά λόγους.

Πρώτον. Ομολογουμένως με προβλημάτισαν τα πανέμορφα φυτώρια δασικών φυτών στην Οργάνη Ροδόπης, με έτοιμα να φυτευτούν 650.000 δενδρύλλια κωνοφόρων και στόχο τα 2 εκατομμύρια, που θα φυτευτούν στις περιοχές της Εύβοιας, της Πελοποννήσου και του Έβρου, όπως γράφεται στο αναφερόμενο άρθρο, το οποίο διάβασα και ξαναδιάβασα και όσο το διάβαζα, τόσο με εξέπληττε και με προβλημάτιζε. Γιατί λοιπόν μεταφύτευση στις καμένες περιοχές πεύκα και όχι άλλα φυτά, που να φτιάχνουμε ωφέλιμα και αντιπυρικά δάση, όπως δρυς, προσθέτοντας στην οικογένεια αυτή και το φελλόδενδρο, καστανιές, μουριές, φλαμουριές, αμυγδαλιές, γκορτσιές, φιλίκη (ένα φυτό κτηνοτροφικό, μελισσοκομικό που ανθίζει το Γενάρη Φλεβάρη με χαμηλή ανάπτυξη 4 με 5 m), άλλα ωφέλιμα εκάστης περιοχής και στα χαμηλότερα μέρη της Ελλάδος όπου ευδοκιμεί όπως στην Στερεά Ελλάδα, Εύβοια, Πελοπόννησο, όλα τα νησιά με χαρουπιές που στη συνέχεια αναπτύσσω τα πολλαπλά οφέλη της.

Το άρθρο που μας κάνει να αναρωτιόμαστε

Γιατί λοιπόν φυτώρια από πεύκα και όχι φυτώρια με ποικίλα ωφέλιμα και αντιπυρικά, ή ακόμη και αντιδιαβρωτικά φυτά, όπως κισσό και αμπέλοψις (ένα φυτό όχι της δικιάς μας χλωρίδας, αλλά αναγκαιότατο και ωφελιμότατο για το αστικό και δασικό περιβάλλον, όπως αναπτύσσω σ’ ένα πόνημά μου), παλαιά υποκείμενα από προύνους, βυσσινιές, κερασιές (που θα φέρουν τροφή στην πανίδα του δάσους) και για φυσικές αντιπυρικές ζώνες, προγραμματιζόμενες εκ των προτέρων στις μεγάλες εκτάσεις των τελευταίων ετών πυρκαγιών, σπέρνοντας και φυτεύοντας ως φρύγανα θρούμπι και θυμάρι; Θα μου πείτε ότι αυτά λέει η παρούσα νομοθεσία. Δηλαδή πεύκα. Ποια νομοθεσία; Την νομοθεσία την φτιάχνουν οι άνθρωποι βάσει των γνώσεών των, βάσει του μικροκλίματος και της θέσεως εκάστου τόπου, βάσει των αναγκών και των εξελίξεων. Αυτοί είναι οι λόγοι που καθορίζουν για το μέλλον το τι θα πρέπει να φυτευτεί, ιδίως στις καμένες περιοχές και δεν έχει σχέση το τι έπρεπε πριν 100 η 50 χρόνια και τί απαιτείται σήμερα λόγω της μάστιγας των πυρκαγιών, της υπαρκτής και αποδεδειγμένης κλιματικής αλλαγής και των εξελιγμένων διατροφικών αναγκών.

Ο πεύκος, η πεύκη, το πεύκο, που κάποτε χρησίμευε στη δυναμική ναυπηγική, σήμερα έχει ελαχιστοποιηθεί. Στο χωριό μου, το Κοκκάρι της Σάμου, που άλλοτε κατασκευάζονταν τα σκαριά που έλαβαν μέρος στην επανάσταση του 1821, όπως του Καπετάν Τσαμαδού, τα επί των ημερών μου καραβόσκαρα μέχρι 500 τόνων, σήμερα δεν υπάρχει ίχνος αυτής της απασχόλησης και μάλιστα δεν υπάρχει ούτε ένας τεχνίτης για να επισκευάζει ξύλινα πλεούμενα. Ως καύσιμο είναι δευτερεύον και ως όφελος σαν φυτό δεν παράγει καρπό ωφέλιμο, μέχρι στιγμής, για ανθρώπους ζώα και πουλιά. Ούτε και το απλό παραγωγικό πεύκο δεν προωθήθηκε, όπως θα έπρεπε δηλαδή αντί των απλών πεύκων θα έπρεπε να φυτεύονταν πεύκο που να παράγει το εδώδιμο κουκουνάρι, το Pinus Pinea. Οφέλη ως γνωστό εκ των κωνοφόρων έχουμε στην μελισσοκομία με παραγωγή του μελιού από το γνωστό μελίτωμά των, και σε μερικά μέρη την ρητίνη.

Προώθηση λοιπόν του πεύκου του αίτιου της ανάπτυξης και επέκτασης των πυρκαγιών, με γνωστό το αποτέλεσμα, που όπου πιάνει φωτιά και φυσούν τα ξερικά και δυνατά μελτέμια η φωτιά δύσκολα να καθηλωθεί και να σβήσει, παρόλο τα σύγχρονα μέσα και την εξειδικευμένη οργάνωση. Έχουμε περιπτώσεις που οι φλόγες από κωνοφόρα έχουν ξεπεράσει εθνικούς οδούς και κοινοτικούς δρόμους ασφαλτοστρωμένος. Σχεδόν σβήνει όταν θα φθάσει στη θάλασσα ή όταν πέσουν τα μποφόρ. Γιατί λοιπόν να προωθείτε τα πεύκα, που εάν θέλουμε να φτιάξουμε αυριανά αντιπυρικά και ωφέλιμα δάση, πρέπει εάν όχι, να εγκαταλειφθούν ή έστω να περιοριστούν, και από αυτά που διαβάζω στο παρόν άρθρο, να μην επεκταθούν στις τελευταίες καμένες περιοχές; Αυτό το άρθρο το οποίο παρουσιάζεται ως ενθαρρυντικό με τα εκατομμύρια πεύκα μαύρη και χαλέπιας πεύκης, που ετοιμάζονται στο φυτώριο της Οργάνης Ροδόπης, εμένα με απογοητεύει έχοντας υπόψιν το μέλλον, που φυτεύοντας πεύκα βάζουμε τις βάσεις για πολυήμερες και ζημιογόνες φωτιές εξαιτίας των εύφλεκτων φυτών. Αλήθεια, στη Ρόδο που σε πολλά καμένα σημεία από τις φετινές πυρκαγιές που μπορεί να ευδοκιμήσει η χαρουπιά και μάλιστα στο νησί που εκτρέφει χιλιάδες προστατευόμενα ελαφάκια θα φυτέψετε πεύκα; Στο δημοσιευθέν άρθρο διακρίνω την χαρά των φυτωριούχων και τους συμμερίζομαι που λένε «Τα πεύκα αυτά είναι τα μωρά μας», γιατί και εγώ φυτωριούχος είμαι, όμως τα πεύκα αυτά όταν μεγαλώσουν είναι η αιτία δυστυχώς μεγάλων καταστροφών.

Δεύτερον. Αλήθεια γιατί οι Αμερικάνοι αναζητούν φυτά για τις καλλιέργειες, που να είναι ανθεκτικά στην ξηρασία και σε υψηλές θερμοκρασίες; Βέβαια στο άρθρο φαίνεται ότι ενδιαφέρονται για κηπευτικά, παραδείγματος χάρη ντομάτα, αλλά ίσως σε κάποιο άλλο άρθρο να έχουν ενδιαφερθεί και για τα δάση. Σίγουρα τους ώθησε σαν προβληματισμένο λαό η κλιματική αλλαγή, που δημιούργησε εκτεταμένες περιόδους ξηρασίας, συνθήκες που ευνοούν τις πολυμερείς πυρκαγιές, ως αναφορά για δασικές καμένες περιοχές, ή και σαν καλλιέργειες φυτά μονοετή και πολυετή, ανθεκτικά σε φτωχές βροχοπτώσεις. Βλέπετε οι καταστάσεις σε κάνουν να αλλάξεις νομοθεσίες, νοοτροπίες, και καλλιέργειες. Εάν και εμείς είχαμε προβληματιστεί σ’ αυτό το θέμα, θα έπρεπε να έχουμε βρει λύση σε φυτά πολυετή, όπως είναι οι χαρουπιές, οι συκιές, οι δρύες που έχουν ευδοκιμήσει επί χιλιετηρίδες σε ξηροθερμικά κλίματα, σε φτωχά εδάφη και σε μέρη με χαμηλά ποσά βροχόπτωσης. Αν δε ενδιαφερθούμε εμείς και στα δασικά φυτά θα πρέπει να αποκλείσουμε τα κωνοφόρα, γιατί δημιουργούμε προϋποθέσεις για μεγάλες πυρκαγιές τις επόμενες δεκαετίες. Διάφορα είδη έχουμε να επιλέξουμε από τα ανωτέρω προαναφερόμενα δασικά φυτά, με βάση τοις δρυς που εκτιμούσαν και οι αρχαίοι μας πρόγονοι, όπως διαπιστώνουμε από τα δρύινα χρυσά στεφάνια των Μακεδόνων βασιλέων.

Τον τρίτο λόγο που αναφέρω τον δικαιολογώ σύμφωνα με τα δεδομένα. Δηλαδή:

Α. Τις ωραίες φωτογραφίες και τα αναφερόμενα στο άρθρο, ότι προωθούνται τα διάφορα είδη κωνοφόρων.

Β. Δεν ξέρω τι έκαναν στην Εύβοια και σε άλλα μέρη που μπήκαν φωτιές τα προηγούμενα έτη, όμως στο χωριό μου το Κοκκάρι της Σάμου, που έκαιγε η φωτιά τρεις ημέρες 15 έως 17 Ιουλίου 2021, στις καμένες περιοχές των 3900 στρεμμάτων δεν έγινε μετά καμιά επέμβαση, ούτε κορμοδέματα, ούτε αναδασώσεις, ούτε καν ένα βασικό έργο προστασίας των εδαφών. Δεν χρειάζεται να ακούσω ή να διαβάσω λόγια και υποσχέσεις, βλέπω μία ατέλειωτη αδιαφορία για ωφέλιμη και παραγωγική αναγέννηση στην ευρύτερη καμένη περιοχή του χωριού μου. Αν δε, θυμηθώ και τις κρατικές παρεμβάσεις το 2000 που κάηκαν στην Σάμο 120.000 στρέμματα, οι επεμβάσεις ήταν ΜΗΔΕΝΙΚΕΣ.

Προϊόντα από χαρούπι

Ο τέταρτος λόγος όπως αναφέρω είναι τα πολλαπλά οφέλη του φυτού της χαρουπιάς που προτείνω να καλυφθούν πολλές ελληνικές περιοχές. Το φυτό αυτό μπορεί να αναπτυχθεί και να παράγει καρπούς, ήτοι να αξιοποιήσει ξηροθερμικές και άγονες περιοχές ακόμη και βραχώδεις, επίσης περιοχές με λίγες βροχοπτώσεις. Όμως και σε γόνιμες και αρδευόμενες εκτάσεις, λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις με πολύ μεγάλη παραγωγή καρπού. Δεν έχει ανάγκη από αναγκαίες και υποχρεωτικές καλλιεργητικές φροντίδες, όπως κλαδέματα, οργώματα, υπερβολικές λιπάνσεις και ούτε έχει ανάγκη από επεμβάσεις για ασθένειες, ούτε με μυκητοκτόνα και εντομοκτόνα που να μολύνουν ως συνήθως τον αέρα, τα κάτω απ’ αυτών χόρτα, το έδαφος, αλλά και τον κάτω απ’ αυτών υδροφόρο ορίζοντα. Είναι φυτό μελισσοκομικό, δηλαδή παράγεται από την οικογένεια του μελισσιού ανθόμελο και γύρη και μάλιστα σε μια εποχή του φθινοπώρου που τα ανθοκομικά φυτά είναι λίγα και το μελίσσι ετοιμάζεται για τη χειμερινή περίοδο. Παράλληλα τροφοδοτεί και άλλα είδη εντόμων συμβάλλοντας στην βιολογική ισορροπία των εντόμων της περιοχής, που εξαιτίας των φυτοφαρμάκων από άλλες καλλιέργειες έχουν αποδεκατιστεί. Το φύλλωμα του φυτού είναι τροφή από τα γιδοπρόβατα. Το ξύλο της Χαρουπιάς περιέχει πλούσια θερμαντική ικανότητα και πέρα της χρήσης ως καυσόξυλο φτιάχνονται περιζήτητα ξυλοκάρβουνα, αλλά χρησιμοποιείται και σε διάφορους τομείς της οικοδομής, της επιπλοποιίας, της ξυλογλυπτικής και σε πολλούς άλλους τομείς. Πώς να μη έχουμε ανεργία όταν τα ξυλοκάρβουνα μας έρχονται από την Αργεντινή την Κούβα την Βουλγαρία που εμείς δεν μπορούμε να τα παράγουμε εξαιτίας του πεύκου που δίνει ξυλοκάρβουνα δευτέρας και τρίτης ποιότητας. 

Γλύκισμα με χαρούπι από την Κύπρο

Το φύλλωμά του σαρκώδες, και πίπτοντας στην επιφάνεια του χώματος σαπίζει και εμπλουτίζει το έδαφος με πλούσια οργανική και ανόργανη ουσία, αλλά είναι παράλληλα τροφή και στους γαιοσκώληκες, αυτούς τους αόρατους σκαπανείς των ακαλλιέργητων και δασικών χωμάτων, που ωφελούν όσο δε φανταζόμαστε την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των φυτών.

Η Ελλάδα δεν έχει το χάρισμα των πεδιάδων την Ουκρανίας, έχει όμως το χάρισμα του ήλιου του ζωηφόρου που μπορεί να ευδοκιμήσει η πολύχαρη χαρουπιά και στα μέρη που υπάρχει ο πεύκος να αντικατασταθεί με χαρουπιά που δεν αλλοιώνει το πράσινο του περιβάλλοντος.

Διαβάζω ότι λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και τις άσχημες κλιματολογικές συνθήκες της φετινής χρονιάς, αυξήθηκαν οι τιμές στις κτηνοτροφικές μονάδες, με αποτέλεσμα πολλές και ποικίλες κτηνοτροφικές μονάδες να κλείσουν και οι κτηνοτροφές να εισάγονται από Βουλγαρία. Από τις ελάχιστες χαρουπιές που έχουν απομείνει στη Σάμο η παραγωγή φέτος υπήρξε σταθερή, κάτι που θα είναι και στο μέλλον σταθερή και η τιμή, γιατί δεν επηρεάζεται από φυτοφάρμακα και λιπάσματα, αλλά ούτε και από την αύξηση των καυσίμων γιατί δεν έχει πολλές καλλιεργητικές ανάγκες.

Όταν γράφω ότι η χαρουπιά συμμετέχει στην βιολογική ισορροπία της περιοχής εννοώ το εξής. Το χαρούπι αποτελεί τροφή και στα τρωκτικά, τα ποντίκια, τα οποία αποτελούν τροφή και στα νυκτόβια πουλιά, όπως κουκουβάγιες, μπούφους, γεράκια, αλλά και σε άλλα μικρά σαρκοφάγα ζώα, όπως οι νυφίτσες, κουνάβια και στη Σάμο το προστατευόμενο χρυσό τσακάλι, που άνευ των ποντικιών δεν θα υπήρχαν τα προαναφερόμενα πουλιά και ζώα. Δηλαδή, καλλιεργώντας την χαρουπιά γίνεσαι άμεσα και έμμεσα φιλόζωος.

Όπως είπαμε είναι φυτό αειθαλές και πολυετές και στα δικά μας μέρη ιδίως τα νησιωτικά και παραθαλάσσια στεριανά μέρη με το άπλετο ηλιακό φως και το ήπιο κλίμα, δουλεύει η χλωροφύλλη του και το χειμώνα μειώνοντας το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) αυτό που σε μεγάλη ποσότητα δημιουργεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, αυξάνοντας την θερμοκρασία του περιβάλλοντος, με τις γνωστές αρνητικές επιπτώσεις που επιφέρουν την κλιματική αλλαγή, με τα γνωστά αρνητικά ακραία καιρικά φαινόμενα. Άρα η χαρουπιά είναι από τα ωφελιμότερα φυτά και γι’ αυτό θα πρέπει να προωθηθεί για τον ανωτέρω λόγο. Κάποια στιγμή αφού μελετηθεί ίσως και αξιοποιηθεί το περιττό CO2 της βιομηχανικής Ευρώπης. Άλλωστε είναι γνωστή η πρόταση που έγινε στη Γλασκώβη, στην COP26 στον πρωθυπουργό κ. Μητσοτάκη («Η Καθημερινή» 21/11/2021), περί αξιοποίηση του CO2 σε μεγάλα δάση της Μακεδονίας.

Από ένα άρθρο του δημοσιογράφου κυρίου Ελευθέριου Σκιαδά, στις 8 Δεκεμβρίου 2014, πληροφορούμαστε ότι οι χαρουπιές ευδοκιμούσαν και στην Αττική και μάλιστα τις είχαν σαν καλλωπιστικά φυτά σε κάποιους δρόμους, όμως για κακή τους τύχη στην πρώτη κρίση της αθηναϊκής πολιτείας το 1917 κόπηκαν για καυσόξυλα. Όμως υπάρχει η χαρουπιά στην πλατεία της κοσμοπολίτικης περιοχής του Κολωνακίου, που είναι ένδειξη ότι μπορεί να θεωρηθεί και καλλωπιστικό φυτό.

Έτσι φτάσαμε στον καρπό του φυτού, το χαρούπι.

Πρώτον και σπουδαιότερο είναι ένας καρπός που δεν έχει δεχθεί καμιά χημική επέμβαση, είτε με εντομοκτόνα είτε με μυκητοκτόνα όπως τα συναντούμε στα περισσότερα φρούτα και καρπούς. Ο καρπός του μέχρι πριν μερικές δεκαετίες χρησιμοποιείτο κατά μείζονα λόγο ως κτηνοτροφή. Όμως στα χρόνια της κατοχής 1941-45 από τον ελάχιστο καρπό που άφηναν οι κατακτητές, το χαρούπι έσωσε πολλές ελληνικές ψυχές. Σήμερα με την εξέλιξη και με την έρευνα συμπεριλήφθηκε στο διατροφικό τομέα του ανθρώπου και χρησιμοποιείται ευρέως στην διατροφή, με πολλές εταιρίες να φτιάχνουν τα πεντανόστιμα παξιμάδια, το βρίσκουμε σε δεκάδες προϊόντα της ζαχαροπλαστικής και σε πολλούς άλλους τομείς του διατροφικού τομέα του ανθρώπου. Μάλιστα με το να αυξηθεί η παραγωγή του χαροπιού δίνεται η ευκαιρία να ξεκινήσει να αναπτυχθεί κάποια μεταποίηση άρα κάποια διαφορετική πρόσθετη ωφέλιμη εργασία .Επίσης σε πολλούς τομείς της βιοτεχνίας, της φαρμακευτικής και παλαιότερα σε άρθρο του 1994 ο καρπός της Χαρουπιάς σε ζύμωση δίνει βιοαιθανόλη, χημική ουσία που προορίζονταν για βιολογικό καύσιμο στα αυτοκίνητα.

Κάθε είδους εξαιρετικά προϊόντα από χαρούπι

Σε αυτά τα βασικά οφέλη μπορούν να προστεθούν και μερικά άλλα που δεν είναι υποδεέστερα. Εν ολίγοις είναι το φυτό που συμμετέχει δυναμικά σε πολλούς τομείς της ζωής αλλά και στην βιολογική ισορροπία της περιοχής, την υπόγεια, την επίγεια και την εναέρια, αλλά και στην οικονομία, ισάξιο με το αμπέλι και την ελιά.

Πέμπτος λόγος. Τα προτεινόμενα και αναγραφόμενα δεν προέρχονται μόνο από την επιστήμη μου, την γεωπονική, αλλά και από την εμπειρία που η αξιοποίηση αυτού του φυτού αρχίζει τουλάχιστον πριν 65 χρόνια, όταν ήδη άρχισα να συμμετέχω στην συλλογή του καρπού της Χαρουπιάς, τις καρούμπες, όπως τις ονομάζουμε στη Σάμο, από τα οικογενειακά μας φυτά και να θρέφουμε τα οικόσιτα ζώα του σπιτιού μας. Διέκρινα τα πολλαπλά οφέλη του φυτού αυτού που αναφέρω και προτείνω σε άρθρο που δημοσίευσα σε τοπική Σαμιακή εφημερίδα, τον «Ελεύθερο Δημοκράτη», στις 20 Μαρτίου και 5 Απριλίου 1984 με τίτλο «Το μέλλον της Αγροτικής Οικονομίας της Σάμου». Επανέλαβα την πρόταση για το φυτό αυτό το 1995 σ΄ ένα συνέδριο της «Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων», (ΤΕΔΚ), ως πρόεδρος της τότε Κοινότητας Κοκκαρίου, που η πρότασή μου αφορούσε να φτιάξουμε τα σαμιακά προϊόντα βιολογικά, όπως το λάδι, τον οίνο, τα εσπεριδοειδή, τα κηπευτικά και τα κτηνοτροφικά, έχοντας ως βάση τα χαρούπια, που είναι άριστη κτηνοτροφική τροφή όπως προανέφερα, που παλαιότερα είχαμε μεγάλες παραγωγές και τα χρόνια της ηγεμονίας και μεγάλες εξαγωγές από χαρούπι.

Πάλι όταν κάηκαν στη Σάμο τα 120.000 στρέμματα το 2000, σ΄ ένα δημοσιευμένο άρθρο μου, πρότεινα να φυτευτούν περίπου 30.000 στρέμματα με χαρουπιές. Δυστυχώς όλες αυτές τις φορές και τις χρονιές οι προτάσεις πέρασαν απαρατήρητες. Ευτυχώς που τις προτάσεις τις υιοθέτησε το πανεπιστήμιο Wageningen της Ολλανδίας, που στην πρόταση να φτιάξουμε το βιολογικό νησί, πρόσθεσε ότι με αυτό ο τόπος θα πάρει υπεραξία. Δυστυχώς οι τόσες ελπιδοφόρες προτάσεις δεν συγκίνησαν κανέναν, γι’ αυτό και ο εκσυγχρονισμός σε αγροτική και δασική εκμετάλλευση δεν επήλθε και γι’ αυτό τα δάση σήμερα δεν έχουν να προσφέρουν σχεδόν τίποτα το ωφέλιμο από αυτό που θα μπορούσαν να προσφέρουν, παρά μόνο φλόγες, δυσφήμιση για το νησί, απογοήτευση στους γηγενείς ακρίτες, απασχόληση στους εθελοντές πυροσβέστες και δουλειά στους εποχιακούς και μόνιμους υπαλλήλους της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.

Έκτος λόγος. Είναι γεγονός ότι επί χρόνια πέφτουν στην αντίληψή μας αριθμοί που αφορούν την πυρασφάλεια και ομολογουμένως μας εκπλήσσουν. Φέτος 3 Αυγούστου γράφει η εφημερίδα «δημοκρατία» ότι το ΚΥΣΕΑ είπε ναι για νέα Canadair και εκσυγχρονισμό των παλαιών που αγγίζει τα 2 δισεκατομμύρια €. Στις 31 Ιουλίου διαβάζω ότι ο κύριος Κικίλιας Βασίλης, υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, εξήγγειλε την λήψη 500 νέων πυροσβεστών ενσωματώνοντάς τους στους 16.500 ένστολους του πυροσβεστικού σώματος. Επίσης στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» της 11ης Νοεμβρίου 2023 διάβασα ότι συνολικά ο προϋπολογισμός της πολιτικής προστασίας για την απόκτηση νέου εξοπλισμού για την πυροσβεστική φτάνει τα 656 εκατομμύρια ευρώ. Αυτά έπεσαν στην αντίληψή μου για την πυροπροστασία, χωρίς να έχω αντιληφθεί κάτι στην αποκατάσταση των καμένων περιοχών, εκτός του τελευταίου άρθρου που αναφέρει το φυτώριο με τα 650.000 πεύκα που με εξόργισε.

Κυριάκος Μητσοτάκης και Νίκος Αναστασιάδης (τ. Πρόεδρος Κύπρου) φύτεψαν Χαρουπιά

Και έβδομον. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στα μέρη που προανέφερα οι φωτιές επεκτάθηκαν εξαιτίας των πεύκων με τους τρεις βασικούς λόγους:

Α. Η ρητίνη τα κάνει να φλέγονται και να δημιουργούν μεγάλες φλόγες, που με τα μποφόρ του αέρα μεταφέρονται έως και 10, 20, 30 μέτρα.

Β. Τα κουκουνάρια που μεταδίδουν την φωτιά μερικές δεκάδες μέτρα.

Γ. Τα ξερά φύλλα και κλαδιά κάτω από τα δέντρα δίνουν μεγαλύτερες επιπλέον φλόγες και όλα αυτά, το νερό που πίπτει από τα εναέρια μέσα, πολλές φορές να εξατμίζεται πριν σβήσει τη φωτιά.

Αλήθεια τώρα που έκλεινα την παρούσα επιστολή, έκλεινε και η παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα COP28 στο Ντουμπάι μετά από 28 επανωτά χρόνια συνδιασκέψεων. Επιτέλους κατέληξαν, βλέποντας το αίτιο της αλλοίωσης του εναέριου περιβάλλοντος, που είναι τα καυσαέρια, προερχόμενα από τα ορυκτά στερεά καύσιμα (άνθρακας και πετρελαιοειδή). Η απόφαση που ελήφθη κατά πλειοψηφία ήταν μείωση έως και εξάλειψη στα ορυκτά καύσιμα. Πού θα βρεθεί η αναγκαία ενέργεια για την κάλυψη των αναγκών του πλανήτη Γη; Στις ανανεώσιμες φυσικές πηγές ενέργειας, όπως τον ήλιο, τον αέρα, τη θάλασσα, την γεωθερμία και τα ποτάμια. Παρόμοια μέτρα πρέπει να ληφθούν και στο θέμα των δασών. Και εδώ ο νόμος του Ιπποκράτη, δηλαδή το προλαμβάνειν προτιμότερο του θεραπεύειν θα πρέπει να εφαρμοσθεί. Δηλαδή στις αναδασώσεις παρόμοια μέτρα δραστικά πρέπει να υλοποιηθούν. Δεν ξέρω στα άλλα κράτη τι εφαρμόζεται, αλλά στο δικό μας με τις κλιματικές ιδιαιτερότητες πρέπει να ληφθούν ριζικές αποφάσεις όπως:

Πρώτον. Στις καμένες περιοχές να μην φυτευτούν ξανά κωνοφόρα που προωθούν και αναπτύσσουν την φωτιά όταν πιάσει κατά λάθος, σκόπιμα ή από φυσικά φαινόμενα.

Δεύτερον. Να φυτεύονται αντιπυρικά και ωφέλιμα φυτά.

Και Τρίτον, στα υπάρχοντα και εναπομείναντα δάση να προωθείται ο καθαρισμός, που τα οργανικά αφαιρούμενα από το δάσος (κλαδιά, φύλλα, ξερή οργανική ουσία κ.λπ.) να επιστρέφει στις πλησίον υπάρχουσες καλλιέργειες, παράγοντας τα βιολογικά προϊόντα, επιφέροντας υπεραξία στον τόπο και στα προϊόντα και εξυπακούεται η πρόσθετη εργασία.

Δεδομένο ότι οι φωτιές παγκοσμίως έχουν ένα μεγάλο μερίδιο στην αλλοίωση του εναέριου περιβάλλοντος και εξυπακούεται ότι πρέπει να αφήσουμε ένα φυσικό περιβάλλον βελτιωμένο έναντι αυτού που βρήκαμε. Δηλαδή με αντιπυρικά φυτά, με ωφέλιμα φυτά που να θρέφουν την τοπική άγρια πανίδα, προστατεύοντας παράλληλα και την τοπική χλωρίδα. Αυτά βεβαίως δεν γίνονται βάζοντας μία ταμπέλλα «κηρύσσονται αναδασωτέα» και τελειώσαμε, αλλά απαιτεί άμεσο προγραμματισμό και φύτευση και σπορά από τον πρώτο κιόλας χρόνο των προγραμματισμένων αναγκαίων φυτών. 

Γιακουμής Αμυρσώνης

Εδώ θα πρέπει να κλείσω την επιστολή μου, στέλνοντας τις ευχές για χαρούμενες χριστουγεννιάτικες ημέρες! Χαρούμενος και καρποφόρος ο νέος χρόνος 2024, μαζί με το πόνημά μου «Αμπέλοψις και κλιματική αλλαγή», το οποίο όπως θα δείτε το έχουν εκτιμήσει δύο πρώην υπουργοί και ευυπόληπτα μέλη της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Υ.Γ. Θέλω να ευχαριστήσω την εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» για την ευαισθησία της και την ενημέρωση σε περιβαλλοντολογικά θέματα.

*Γεωπόνος

Αποστέλλεται:

Πρόεδρο της Βουλής κύριο Κωνσταντίνο Τασούλα

Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κύριο Λευτέρη Αυγενάκη

Υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας κύριο Βασίλη Κικίλια

Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κύριο Θεόδωρο Σκυλακάκη

Υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων κύριο Κώστα Σκρέκα

Υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών κύριο Κωστή Χατζηδάκη

Υπουργό Προστασίας του Πολίτη κύριο Μιχάλη Χρυσοχοΐδη 

Εφημερίδα «Η Καθημερινή» Διευθυντή κύριο Αλέξη Παπαχελά

Εφημερίδα «Δημοκρατία» Διευθυντή κύριο Ελευθέριο Σκιαδά

Εφημερίδα «Σαμιακόν Βήμα» Διευθυντή κύριο Μάνο Στεφανάκη

Πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας και Πρωθυπουργό κύριο Κυριάκο Μητσοτάκη

Πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. κύριο Στέφανο Κασσελάκη

Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ κύριο Νίκο Ανδρουλάκη

Γενικό Γραμματέα ΚΚΕ κύριο Δημήτρη Κουτσούμπα

Πρόεδρο Ελληνικής Λύσης κύριο Κυριάκο Βελόπουλο

Πρόεδρο Σπαρτιατών κύριο Βασίλη Στίγκα

Πρόεδρο Κ.Ο. της Νέας Αριστεράς Αλέξη Χαρίτση 

Πρόεδρο Δημοκρατικού Πατριωτικού Κινήματος – Νίκη κύριο Δημήτρη Νατσιό 

Πρόεδρο Πλεύσης Ελευθερίας κυρία Ζωή Κωνσταντοπούλου

Πρόεδρο Δημοκρατικού Πατριωτικού Κινήματος – Νίκη κύριο Δημήτρη Νατσιό

Περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου κύριο Κωνσταντίνο Μουτζούρη

Περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου κύριο Γεώργιο Χατζημάρκου

Περιφερειάρχη Αττικής κύριο Νίκο Χαρδαλιά

Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδος κύριο Φάνη Σπανό

Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας κύριο Απόστολο Τζιτζικώστα 

Περιφερειάρχη Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης κύριο Χριστόδουλο Τοψίδη

Αντιπεριφερειάρχη Σάμου κύριο Ελισσαίο Μαυρατζώτη 

Δήμαρχο Ανατολικής Σάμου κύριο Πάρη Παπαγεωργίου

Δήμαρχο Δυτικής Σάμου κύριο Θεμιστοκλή Παπαθεοφάνους

Πρόεδρο Δημοτικής Κοινότητας Κοκκαρίου κύριο Χρίστο Χατζηλιά

Από την έντυπη έκδοση του «Σαμιακού Βήματος»