Δύο νέες επιστημονικές μελέτες του καθηγητή Μανόλη Γ. Βαρβούνη

Δύο ακόμη σημαντικές επίτομες λαογραφικές επιστημονικές μονογραφίες, που υπογράφονται από τον συμπατριώτη μας Καθηγητή Λαογραφίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Μ. Γ. Βαρβούνη, και μάλιστα αναφερόμενες σε ζητήματα σύγχρονης και νεωτερικής Αστικής Λαογραφίας ήρθαν πρόσφατα να προστεθούν στην πλούσια ελληνική λαογραφική βιβλιογραφία.

Η πρώτη υπογράφεται από τους καθηγητές Μηνά Αλ. Αλεξιάδη και Μ. Γ. Βαρβούνη, και έχει τίτλο: Σύγχρονες ελληνικές ευχετήριες κάρτες. Λαογραφική μελέτη [Αθήνα 2021, σσ. 216 (εκδ. Ινστιτούτο του Βιβλίου - Α. Καρδαμίτσα)].

Η μελέτη αυτή στηρίχθηκε στο υλικό του αρχείου του πρώτου από τους συγγραφείς, ο οποίος επί χρόνια συνέλεγε ελληνικές ή χρησιμοποιημένες στην Ελλάδα κάρτες, με σκοπό τη συνολικότερη λαογραφική μελέτη τους. Στηρίχθηκε επίσης στη μελέτη της σχετικής πλούσιας διεθνούς βιβλιογραφίας, δεδομένου ότι οι κάρτες αποτέλεσαν μέχρι σήμερα προσφιλές θέμα της ευρωπαϊκής και της αμερικανικής, κυρίως, λαογραφίας, στα πλαίσια της μελέτης των νεωτερικών μορφών και εκδηλώσεων του λαϊκού πολιτισμού.

Ο συμπατριώτης μας Καθηγητής Μανόλης Γ. Βαρβούνης

Και τούτο επειδή πέρα από την εθιμική χρήση τους και τις τυχόν συναισθηματικές διαστάσεις της, αποτελούν και πεδίο έρευνας για την γενικότερη επίδραση του «ψηφιακού μετασχηματισμού» της κοινωνίας μας, και των επιδράσεών του σε καθιερωμένες ήδη μορφές συλλογικής έκφρασης και δράσης.

Αν εξαιρέσει κανείς σποραδικές αναφορές στη λαογραφική βιβλιογραφία, η λαογραφική μας έρευνα δεν έχει ασχοληθεί, μέχρι σήμερα, μεθοδικά και οργανωμένα με τις ευχετήριες κάρτες, τα ευχετικά τους κείμενα, τις ποικίλες διακοσμήσεις τους, αλλά και την τελετουργία της αποστολής και ανταλλαγής τους. πρόκειται για ένα νεωτερικό λαογραφικό φαινόμενο, που εντάσσεται στα όρια της αστικής λαογραφίας, το οποίο δεν έχει αρκούντως μέχρι σήμερα μελετηθεί από την σύγχρονη ελληνική λαογραφική έρευνα. Το κενό αυτό αποσκοπεί η καλύψει η παρούσα μελέτη.

Η δεύτερη μελέτη έχει γραφτεί από τον καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη, και αποτελεί προϊόν μακρόχρονης έρευνας. Έχει τίτλο: Νεωτερικές μορφές διαχείρισης των τελετουργιών του «κύκλου της ζωής». Η περίπτωση των «Γραφείων Διοργάνωσης Τελετών». Λαογραφική μελέτη [Αθήνα 2021, σσ. 208 (εκδ. Κλειδάριθμος)].

Η μελέτη αυτή ξεκινά από την παραδοχή ότι οι αλλαγές που οι συνθήκες του νεωτερικού αστικού πολιτισμού μας επιφέρουν στην καθημερινότητα, στα έθιμα και τις τελετουργίες μας, αποτελούν πρόσφορο πεδίο λαογραφικής έρευνας. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, η ελληνική λαογραφική έρευνα έχει στραφεί σε παρόμοια ζητήματα, με αποτέλεσμα η ελληνική λαογραφική βιβλιογραφία να πλουτίζεται διαρκώς με ανάλογες μελέτες, κάτι που οριοθετεί και τις δυνατότητες του εκσυγχρονισμού αλλά και των σύγχρονων προσανατολισμών της επιστήμης μας.

Στην παρούσα μελέτη εξετάζονται οι επιπτώσεις των αλλαγών αυτών στις βασικές και οριακές στιγμές του κύκλου της ανθρώπινης ζωής, δηλαδή στη γέννηση – ειδικότερα μάλιστα στη βάπτιση -, στο γάμο και στον θάνατο. Η έρευνα και μελέτη της σχετικής ξένης βιβλιογραφίας, έδειξε ότι ανάλογα φαινόμενα έχουν επισημανθεί τόσο στην βάπτιση, όσο και στο γάμο, και η επέκταση της αναζήτησης υλικού, κυρίως ηλεκτρονικού και διαδικτυακού και στην αντίστοιχη ελληνική πραγματικότητα φανέρωσε ότι εδώ και κάποια χρόνια, ιδίως από τα τέλη του 20ού και βεβαίως κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αι., παρόμοια νέα εθιμικά και τελετουργικά φαινόμενα αποτελούν πλέον συνήθη πρακτική και για τον ελληνικό λαό.

Παραλλήλως δε, η έρευνα έδειξε ότι από την σκοπιά της ελληνικής Λαογραφίας τα φαινόμενα αυτά δεν είχαν μελετηθεί επαρκώς, ή είχαν παντελώς παραθεωρηθεί. Και είναι αυτό το κενό που αποσκοπεί αν όχι να καλύψει, πάντως να επισημάνει η παρούσα μελέτη, θέτοντας τη βάση για την ένταξή τους στη θεματολογία της ελληνικής Αστικής Λαογραφίας, και ταυτοχρόνως ανοίγοντας τη σχετική επιστημονική συζήτηση.