Ο αείμνηστος Αντώνης Τρίτσης ήταν ο ιθύνων νους πίσω από τον νόμο 1337/1983 (επέκταση των πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές ρυθμίσεις), που έβαλε τα θεμέλια σε αυτό που ονομάζεται σύγχρονος πολεοδομικός-χωροταξικός σχεδιασμός στην χώρα μας. Για να είναι κανείς δίκαιος όμως, πρέπει να αναφέρει πως ο νόμος αυτός βασίστηκε σε σημαντικό βαθμό στον νόμο 947/79 που φέρει την σφραγίδα του Στέφανου Μάνου.
Ο νόμος του Τρίτση προέβλεπε τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ) για δήμους-κοινότητες και τις Πολεοδομικές Μελέτες Επέκτασης Αναθεώρησης (ΠΜΕΑ), σαν λογική συνέχεια των ΓΠΣ.
Στα ΓΠΣ, σε γενικές γραμμές, ο σχεδιασμός κάλυπτε τις χρήσεις γης, τις επί μέρους πολεοδομικές ενότητες, τις λειτουργίες της πόλης, τις απαραίτητες υποδομές και τις τυχόν απαραίτητες τροποποιήσεις ή επεκτάσεις των υφιστάμενων σχεδίων πόλεως.
Οι ΠΜΕΑ ήταν επόμενο στάδιο, στο οποίο το αντικείμενο ήταν οι τροποποιήσεις ή επεκτάσεις σχεδίων πόλεως. Το στάδιο αυτό κατέληγε σε ένα νέο σχέδιο πόλεως (ρυμοτομικό) με τα οικοδομικά τετράγωνα και τους όρους δόμησης.
Για τις εκτός πόλεων-οικισμών προ του 1923 περιοχές ο νόμος προέβλεπε την θεσμοθέτηση της Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) γύρω από τις πόλεις ή οικισμούς αυτούς. Στην ΖΟΕ αντίστοιχα προβλέπονταν χρήσεις γης, δυνατότητες για υποδομές, λειτουργίες και δραστηριότητες και όροι δόμησης εκεί που επιτρεπόταν. Από τα βασικά στοιχεία του ήταν η απαίτηση για αρτιότητα των ιδιοκτησιών: η ελάχιστη επιφάνεια ώστε να μπορεί να κτίσει κάποιος, αλλά και η ελάχιστη επιφάνεια κάτω από την οποία δεν επιτρέπεται κατάτμηση.
Στην νήσο Σάμο η πόλη της Σάμου (με το Άνω Βαθύ), του Καρλοβάσου, του Πυθαγορείου και του Ηραίου έχουν θεσμοθετημένο ΓΠΣ από την δεκαετία του 1980. ΠΜΕΑ δεν έχει εκπονηθεί για καμία από αυτές. ΖΟΕ γύρω από τις πόλεις αυτές θεσμοθετήθηκε με τα ΓΠΣ.
Ο νόμος 1337/83 έχει τροποποιηθεί πολλές φορές ή και αντικατασταθεί πλήρως, και έτσι έχουμε σήμερα τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ) και τα Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ), για οικισμούς άνω των ή μέχρι 2,000 κατοίκων αντιστοίχως. Η βασική διαφορά από τα ΓΠΣ είναι ότι δεν αφορούν μόνο την αστική περιοχή ενός δήμου αλλά ολόκληρη την έκτασή του ή Δημοτικές Ενότητές του (ΔΕ). Καλύπτουν συνεπώς και πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό.
Στην Σάμο σε στάδιο έναρξης είναι μελέτη ΤΠΣ στον δήμο Ανατολικής Σάμου (ΔΕ Σάμου και Πυθαγορείου) και αντιστοίχως στον δήμο Δυτικής Σάμου (ΔΕ Καρλοβάσου). Στην ΔΕ Μαραθοκάμπου υπάρχει ήδη πρόσφατο ΣΧΟΟΑΠ. Συνεπώς, καλύπτεται όλη η νήσος. Βέβαια, επειδή πρόκειται για τρείς διαφορετικές μελέτες υπάρχει ανάγκη εναρμόνισής τους στο χωροταξικό επίπεδο, ώστε να αντικαταστήσουν την ΖΟΕ του 1995.
Καλόν είναι να υπενθυμίσουμε ορισμένα πράγματα τόσο για τα ΓΠΣ, όσο και την ΖΟΕ.
Για τα ΓΠΣ θα σταθώ στην περίπτωση Σάμου-Άνω Βαθέος (απόφαση 276/10 ΥΠΕΧΩΔΕ, 1987). Ανάμεσα στα «λαμβάνοντας υπόψη ...» συναντάμε εδώ διάφορους φορείς και υπηρεσίες της Σάμου που γνωμοδότησαν, μεταξύ τους και το δημοτικό συμβούλιο, αλλά απουσιάζει η κοινότητα Βαθέος. Οι γνωμοδοτήσεις είναι ετών 1985-86.
 |
| Η παραπάνω εικόνα δείχνει τα όρια του ΓΠΣ (από την πλατφόρμα e-poleodomia) |
Από το ΓΠΣ προτείνονται μία σειρά παρεμβάσεων που δεν υλοποιήθηκαν.
· Το πρώτο πράγμα που προτείνει το ΓΠΣ είναι η επέκταση του σχεδίου πόλεως σε επιφάνεια 115 εκταρίων (11.5 στρέμματα).
· Το κέντρο της πόλης προτείνεται στην θέση Περιβόλια, με χρήσεις γης τις εξής: κεντρικές λειτουργίες πόλης, αστικό πράσινο, ελεύθερους χώρους, πολιτιστικές λειτουργίες, εγκαταστάσεις μαζικών μεταφορών, χώρους στάθμευσης εκτός οδού. Το μοντέλο ανάπτυξης για το κέντρο πόλης αυτό θα προέκυπτε από ειδική μελέτη.
· Δημιουργία δύο τοπικών κέντρων, ένα στο Καλάμι και ένα στο Άνω Βαθύ (το άνω Βαθύ είχε ούτως ή άλλως το κέντρο του).
· Δημιουργία αθλητικών εγκαταστάσεων (μπάσκετ, τένις, βόλεϊ) στην περιοχή του γηπέδου ποδοσφαίρου.
· Δημιουργία βιομηχανικού πάρκου ΒΔ του Μαλαγαρίου.
· Δημιουργία σταθμού φορτηγών σε σχέση με το εμπορικό λιμάνι στο Μαλαγάρι.
· Μεταφορά των δύο νεκροταφείων εκτός περιοχής ΓΠΣ και δημιουργία χώρων πρασίνου στη θέση τους.
· Κατασκευή περιμετρικής τάφρου συλλεκτήριας των ομβρίων και απαγωγής στην θάλασσα για την αντιπλημμυρική προστασία.
Κάποια άλλα υλοποιήθηκαν ή υλοποιήθηκαν κάποια ισοδύναμά τους, όπως φαίνεται παρακάτω.
· Η παραλιακή αρτηρία από πλατεία Πυθαγόρα μέχρι Μαλαγάρι, έστω και αν δεν υπάρχει η αντίστοιχη αρτηρία προς Καλάμι που προέβλεπε το ΓΠΣ (και που μάλλον είναι ανέφικτη).
· Τα οδικά τμήματα Μαλαγάρι-Αγ.Ειρήνη και η περιμετρική της πόλης, έστω και αν δεν είναι ακριβώς όπως τα προέβλεπε το ΓΠΣ, που μάλλον στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορούσε να προσδιορίσει την χάραξη.
· Το διοικητήριο κατασκευάστηκε.
· Ο βιολογικός καθαρισμός κατασκευάστηκε. Δεν λειτουργεί βέβαια, αλλά όλοι αισιοδοξούν ότι σύντομα θα διορθωθούν οι αστοχίες.
· Αθλητικές εγκαταστάσεις δημιουργήθηκαν σε άλλα σημεία της πόλης.
· Κατασκευάστηκε, το αλιευτικό καταφύγιο καθώς και εμπορικός λιμένας στο Μαλαγάρι, που πλέον λειτουργεί και σαν επιβατικός.
Συνεπώς, οι μεγάλες εκκρεμότητες σε σχέση με το ΓΠΣ είναι η επέκταση του σχεδίου πόλεως και η λειτουργία του βιολογικού.
Για να συνειδητοποιήσει κανείς πόσο σημαντικό θα ήταν να γίνει η επέκταση του σχεδίου πόλεως, παρατίθεται η παρακάτω εικόνα (από την πλατφόρμα e-poleodomia).
Όπως φαίνεται, σημαντικό τμήμα του σχεδίου πόλεως είναι πολύ κοντά στην περιμετρική οδό, η οποία αποτελεί πλέον φυσικό όριο. Είναι ίσως από τις περιοχές που θα έπρεπε να αποκτήσουν σχέδιο πόλεως, ώστε οι πολίτες με ιδιοκτησίες εκεί να μη μειονεκτούν σε σχέση με αυτούς που είναι λίγα μέτρα μακριά τους.
Κατά τα άλλα, περιοχές εκτός των ορίων του ΓΠΣ και των οικισμών προ του 1923 θεσμοθετήθηκαν ως ΖΟΕ με την ίδια απόφαση, όπως οριζόταν στον Ν 1337/83.
Το 1986 ψηφίστηκε ο νόμος 1650, γνωστός ως νόμος για το περιβάλλον. Ο νόμος έβαζε νέους περιορισμούς για τις ΖΟΕ, ώστε να λαμβάνεται υπόψη η προστασία του περιβάλλοντος. Έτσι προέκυψε η ΖΟΕ του 1995 (ΠΔ 100/1995) που καλύπτει το σύνολο της νήσου, για τις εκτός σχεδίου πόλεως και οικισμών προ του 1923.
Το ΠΔ στην εισαγωγή παραθέτει τα γνωστά «έχοντας υπόψη ...». Ανάμεσα σε αυτά αναφέρονται οι γνωμοδοτήσεις από 22 δήμους και κοινότητες της νήσου (βρισκόμαστε πριν το σχέδιο Καποδίστρια). Δεν γνωμοδότησαν 13 κοινότητες (ανάμεσά τους και το Άνω Βαθύ, όπως και στην περίπτωση του ΓΠΣ). Επίσης αναφέρονται έγγραφα της Δ/νσης Γεωργίας, Δ/νσης Δασών, Εποπτείας Αλιείας, Τμήματος Εγγείων Βελτιώσεων, Δ/νσης Χωροταξίας και Τμήματος Πολεοδομίας και Συμβουλίου Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος της νομαρχίας. Όλα τα παραπάνω έχουν ημερομηνία 1990, εκτός από το τελευταίο που είναι του 1992.
Θα ήταν ενδιαφέρον να γνωρίζαμε τι αναφέρεται σε όλα αυτά τα έγγραφα. Επίσης είναι απορίας άξιον πώς τελικά το ΠΔ υπογράφηκε το 1995, δηλαδή μετά παρέλευση αρκετών ετών. Σημειώνεται ότι το 1994 μεσολαβεί γνωμοδότηση του Συμβουλίου της Επικρατείας (129/1994) με πρόταση του ΥΠΕΧΩΔΕ. Θα ήταν χρήσιμο αν γνωρίζαμε την γνωμοδότηση του ΣτΕ, καθώς και το ερώτημα που του έθεσε το ΥΠΕΧΩΔΕ. Επίσης προκαλεί απορία ότι δεν υπάρχει γνωμοδότηση του νομαρχιακού συμβουλίου. Και βέβαια, πώς είναι δυνατόν το ΥΠΕΧΩΔΕ να αποφασίζει το 1987 για ΖΟΕ γύρω από τα ΓΠΣ, όταν το ίδιο υπουργείο το 1986 είχε ήδη αποφασίσει νέο τρόπο θεσμοθέτησής τους.
Η διαδικασία αυτή της ανταλλαγής εγγράφων και της παρακολούθησης των τυχόν δικαστικών προσφυγών είναι εξ ίσου σημαντική με το τεχνικό μέρος μιας μελέτης. Ιδιαίτερα σε μία διαδικασία όπου εμπλέκονται τόσοι φορείς, είναι αδιευκρίνιστο το ποιος τελικά είναι αυτός που θα κάνει την αποδοχή ή την τυχόν απόρριψη. Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα στις νέες μελέτες.
Στις νέες μελέτες θα πρέπει επίσης να προσεχθούν τόσον όσα αφορούν τις μη αστικές περιοχές, όσο και οι πόλεις και οικισμοί. Το διακύβευμα δεν είναι μόνο το χωροταξικό, αλλά και το πολεοδομικό.
Κλείνοντας, δύο παρατηρήσεις. Πρώτον δεν είμαι ούτε πολεοδόμος ούτε χωροτάκτης. Απλώς έκανα τον κόπο να ανατρέξω στην σχετική νομοθεσία. Δεύτερον, την ώρα που γράφεται το κείμενο αυτό, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης, εξήγγειλε επικείμενη τροποποίηση της πολεοδομικής νομοθεσίας, επί το ‘ελαστικότερον’.
Καλά ξεμπερδέματα.
Χριστόφορος Βεϊνόγλου
Συγκοινωνιολόγος
Από την έντυπη έκδοση του «Σαμιακού Βήματος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου