Η πρώτη μεταμόσχευση νεφρού στον κόσμο έγινε πριν από 100 χρόνια από έναν Άγιο - Γράφει ο Χρήστος Ε. Καζάζης*

Το 1924 ο Καθηγητής Τοπογραφικής Ανατομίας και Χειρουργικής του Πανεπιστημίου της Τασκένδης Βαλεντίν Φελίξοβιτς Βόινο-Γιασενέτσκι, και ήδη από το 1923 χειροτονημένος ως αρχιεπίσκοπος Λουκάς, πραγματοποίησε με επιτυχία την πρώτη παγκοσμίως μεταμόσχευση νεφρού από μοσχάρι σε άνθρωπο.

Η πορεία του Καθηγητή Βόινο-Γιασενέτσκι έως την ιστορική αυτή για την ανθρωπότητα χειρουργική επέμβαση περνάει μέσα από ένα κράμα πανεπιστημιακών διακρίσεων, κρατικών βραβείων, διώξεων, εξορίας και φυλακίσεων. 

Το 1903 αποφοιτά με έπαινο από τη φημισμένη Ιατρική Σχολή του Κιέβου και ήδη από το 1904 προσφέρει τις υπηρεσίες του, κατά τη διάρκεια του Ρωσο – Ιαπωνικού πολέμου, ως χειρουργός του Ερυθρού Σταυρού στο Νοσοκομείο της ίδιας πόλης. Το 1915 δημοσιεύει, υπό τη μορφή διατριβής, το πρώτο σημαντικό έργο του με τίτλο “Περιοχική Αναισθησία”. Στο έργο αυτό για πρώτη φορά περιγράφεται η τεχνική της έγχυσης τοπικού αναισθητικού στην περιοχή του ισχιακού νεύρου στο κάτω άκρο και του μέσου νεύρου στο άνω άκρο με επίτευξη αναισθησίας στο πόδι και στο χέρι αντίστοιχα. Για την πρωτοποριακή αυτή εργασία του απονεμήθηκε το βραβείο καλύτερης ερευνητικής μελέτης από το Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας. 

Ο Βαλεντίν Φελίξοβιτς ήταν επίσης ο πρώτος γιατρός που αποπειράθηκε να θεραπεύσει τη νευραλγία τριδύμου (όσοι έχουν περάσει κάτι ανάλογο γνωρίζουν πόσο φρικτός είναι ο πόνος) με έγχυση τοπικού αναισθητικού στον δεύτερο κλάδο του νεύρου.

Εξάλλου, ως επαρχιακός γιατρός στη Σιβηρία και άλλες απομακρυσμένες περιοχές, πάλεψε καθημερινά με το θάνατο, υπό άθλιες συνθήκες, αντιμετωπίζοντας πολύ σοβαρά τραύματα και πυογόνες λοιμώξεις, οι οποίες προκαλούνταν από βακτηρίδια και μύκητες, με δεδομένα τα ανύπαρκτα μέτρα υγιεινής στις περιοχές αυτές. Η πολύτιμη αυτή εμπειρία αποτυπώθηκε σε σχετικό σύγγραμμα με τίτλο “Δοκίμια για τη Χειρουργική των Πυογόνων Λοιμώξεων”, το οποίο τυπώθηκε αρχικά σε 60.000 αντίτυπα και αποτέλεσε για δεκαετίες κείμενο αναφοράς για όλους τους γιατρούς, ενώ ακόμα και σήμερα προκαλεί το θαυμασμό και το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας. 

Για το έργο αυτό του απονεμήθηκε στην Κριμαία, το Δεκέμβριο του 1946, το “Κρατικό Βραβείο Στάλιν Πρώτης Τάξης”, κάτι ανάλογο με το Βραβείο Νόμπελ της Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών. Νωρίτερα το ίδιο έτος ο Στάλιν είχε διατάξει τη κυκλοφορία της δεύτερης έκδοσης του μνημειώδους αυτού έργου. Το βραβείο συνοδεύονταν από ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, το οποίο ο Βαλεντίν Φελίξοβιτς, με τηλεγράφημά του στον Στάλιν, ζήτησε να διανεμηθεί ως επί το πλείστον σε ορφανά και θύματα του πολέμου.

Δεν ήταν όμως η ζωή του στρωμένη πάντα με πανεπιστημιακές τιμές και κρατικά βραβεία. Το 1921 χειροτονήθηκε Διάκονος και σε μία εβδομάδα Πρεσβύτερος, σε μια εποχή κατά την οποία δεν ήταν δεδομένη η ειρηνική συνύπαρξη Εκκλησίας και Κράτους. Δύο χρόνια αργότερα, τον Ιούνιο του 1923, όντας ήδη επίσκοπος, συλλαμβάνεται για πρώτη φορά (συνελήφθη συνολικά τρεις φορές) και εξορίζεται για 11 χρόνια αρχικά στην πόλη Ομσκ και αργότερα στο Κρασνογιάρσκ, στο κέντρο της Σιβηρίας. Στη συνέχεια μεταφέρεται 430 χιλιόμετρα βορειότερα, στην πόλη του Γιενισέισκ. Εκεί, στο τοπικό νοσοκομείο της πόλης, πραγματοποιεί την πρώτη, όπως είπαμε στην εισαγωγή, μεταμόσχευση νεφρού από ζώο σε άνθρωπο. Επρόκειτο για νεαρό άνδρα με βαριά νεφρική ανεπάρκεια, ο οποίος ήταν ουσιαστικά καταδικασμένος σε γρήγορο θάνατο. 

Χρήστος Ε. Καζάζης

Η εγχείρηση χαρακτηρίστηκε ως επιτυχής, όμως για διάφορους λόγους δεν έγινε ευρύτερα γνωστή και δυστυχώς δε γνωρίζουμε περαιτέρω λεπτομέρειες. Παράλληλα στην ίδια πόλη πραγματοποίησε και πλήθος οφθαλμολογικών, γυναικολογικών και νευροχειρουργικών επεμβάσεων καθώς και επεμβάσεις σε παιδιά, ενώ δίδαξε πολλές χειρουργικές τεχνικές στους ντόπιους συναδέλφους του, οι οποίοι επέδειξαν στο πρόσωπό του μεγάλο σεβασμό και ευγνωμοσύνη για τις παρεχόμενες σε αυτούς πολύτιμες ιατρικές γνώσεις. 

Η συγκεκριμένη μεταμόσχευση νεφρού από ζώο σε άνθρωπο στη μέση της Σιβηρίας, με ουσιαστικά ανύπαρκτα μέσα, αποτελεί κορυφαία στιγμή στην ιστορία της ιατρικής και μνημείο προσφοράς και αγάπης προς τον συνάνθρωπο, έχοντας υπόψη οτι η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση ενός γενετικά τροποποιημένου νεφρού από χοίρο σε άνθρωπο ανακοινώθηκε μόλις το Μάρτιο του 2024 στο φημισμένο Massachusetts General Hospital,στη Βοστώνη των ΗΠΑ.

Η εισβολή της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση τον βρίσκει στο χωριό Μεγάλη Μούρτα του Κρασνογιάρσκ. Έχοντας πλέον αποκτήσει τεράστια εμπειρία στη θεραπεία των πυογόνων λοιμώξεων και θέλοντας να βοηθήσει τους τραυματισμένους στρατιώτες που διακομίζονταν συνεχώς από το μέτωπο στέλνει τηλεγράφημα στις αρχές ζητώντας να διακοπεί η εξορία του και να υπηρετήσει στο νοσοκομείο της περιοχής. Πράγματι, στο τέλος του καλοκαιριού του 1941, διορίζεται αρχίατρος, καθώς και σύμβουλος των νοσοκομείων της ευρύτερης περιοχής. Ο ίδιος ο επίσκοπος, έπειτα από συσκέψεις στα γύρω νοσοκομεία, επιλέγει να νοσηλευθούν στο Κρασνογιάρσκ τα πιο περίπλοκα και βαριά περιστατικά του Κόκκινου Στρατού, τα οποία οι υπόλοιποι χειρουργοί θεωρούσαν καταδικασμένα σε θάνατο, επιτυγχάνοντας σε πολλές περιπτώσεις ίαση και έξοδο των τραυματιών από το νοσοκομείο.

Παράλληλα και αδιάλειπτα με την ιατρική ασκεί και ποιμαντική δραστηριότητα, η οποία περιλαμβάνει το άνοιγμα εκκλησιών και τη συγγραφή σημαντικών πονημάτων με πνευματικό περιεχόμενο, τα οποία ακόμα και σήμερα θεωρούνται επίκαιρα και ωφέλιμα. Δεν θα αναφερθώ περαιτέρω σε αυτή την εξίσου σημαντική πτυχή της προσφοράς του στον άνθρωπο, αφού ξεφεύγει από τον σκοπό του παρόντος σημειώματος αλλά και τις γνώσεις που πρέπει να έχει κανείς για την ορθή παρουσίαση του συγκεκριμένου έργου.

Ο Αρχιεπίσκοπος Λουκάς απεβίωσε το 1961 στη Συμφερούπολη. Το Μάιο του 1996 ανακηρύχθηκε άγιος και η μνήμη του ορίστηκε στις 11 Ιουνίου, επέτειο της κοίμησής του.

*Παθολόγος – Διαβητολόγος
Μετεκπαιδευθείς στον Ιατρικό Βελονισμό

Από την έντυπη έκδοση του «Σαμιακού Βήματος»

Πηγές

1. Αρχιμ. Νεκτάριου Αντωνόπουλου. Αρχιεπίσκοπος Λουκάς. Εκδ. Ακρίτας

2. Β.Φ. Βόινο-Γιασενέτσκι (Αρχιεπίσκοπος Λουκάς). Δοκίμια για τη Χειρουργική των Πυογόνων Λοιμώξεων. Τόμος Β΄. Εκδ. Πορφύρα

3. Baloyannis Stavros. Saint Luke Metropolitan of Simferopol as physician, surgeon and academic professor. Encephalos 2015;52:37-52.