«Η ηχώ της απουσίας» - Ποίηση του Άρη Χαραλαμπάκη - Γράφει η φιλόλογος Βούλα Χαραλαμπάκη-Σακελλάρη

Η νέα ποιητική συλλογή του αδελφού μου Αριστογείτονα (Άρη) Χαραλαμπάκη "Η ηχώ της απουσίας" υπήρξε για μένα ένα ευχάριστο ξάφνιασμα για την ακαταπόνητη ποιητική του πορεία και το δημιουργικό και ευφάνταστο μυαλό του. Το συγγραφικό του ταλέντο αναβλύζει και σε αυτή τη συλλογή πηγαία, καταγράφοντας φιλοσοφημένες απόψεις που ξετυλίγονται με ένα άκρως ποιητικό λεξιλόγιο.

Συνταξιούχος πλέον Καρδιολόγος, Αντιστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών έχει να επιδείξει ένα πλούσιο βιογραφικό στον ιατρικό, στρατιωτικό και λογοτεχνικό τομέα. Με την ποίηση ασχολείται από τα φοιτητικά του χρόνια, η πρώτη του όμως ποιητική συλλογή "Μετέωρη αγάπη" είδε το φως της δημοσιότητας το 2000.

Υπήρξε Διευθυντής της Καρδιολογικής κλινικής του 401 Στρατιωτικού Νοσοκομείου επί πολλά χρόνια και Γενικός Διευθυντής και των τριών Στρατιωτικών Νοσοκομείων της Αθήνας (414 Νοσοκομείου Πεντέλης, 401 ΓΣΝΑ και ΝΙΜΤΣ). Διακόνισε τη θεία τέχνη του Ασκληπιού και ιδιαίτερα την Καρδιολογία επί μισό αιώνα σε Νοσοκομεία, σε Στρατιωτικές Μονάδες και στο ιδιωτικό του ιατρείο.

Έχει τιμηθεί με το Χρυσό Μετάλλιο Πνευματικής Αξίας Α΄ Τάξεως για την συνολική προσφορά του στα ελληνικά γράμματα. Υπήρξε πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Ιατρών Λογοτεχνών. Έχει εκδόσει 15 ποιητικές συλλογές εκ των οποίων οι τέσσερες αφορούν παιδική ποίηση και ένα βιβλίο εκλαϊκευμένης Καρδιολογίας "Η καρδιά και τα μυστικά της". Έξι από τα βιβλία του έχουν τιμηθεί με πρώτο βραβείο.

Άρης Γ. Χαραλαμπάκης

Η ηχώ της απουσίας, με τον ευφάνταστο τίτλο, αφιερώνεται "στους λατρεμένους που έφυγαν κι είν΄ πανταχού παρόντες", όπως ο ίδιος σημειώνει. Έτσι διαφωτίζει με αυτόν τον τρόπο το περιεχόμενο της συλλογής και τις προθέσεις του. Το ομολογεί άλλωστε και στο ποίημα "Ιερή σύζευξη", όπου φαντάζεται τις ψυχές που μίσεψαν στης απεραντοσύνης το βασίλειο να συνυπάρχουν με τις ψυχές τών ζώντων: "Η σύζευξη ψυχών/ αυτών που έχουν φύγει/ και όσων είναι εδώ/αθανασίας μέθεξη/σεπτή μεταλαβιά" .

Στη συνέχεια δίνει τους δύο πόλους, τις δύο κεντρικές ιδέες του: Ζωή -θάνατος / Θεός - αθανασία, γύρω από τις οποίες κινείται με 108 ποιήματα που ακολουθούν. Η ποίησή του κάνει ιδιαίτερη εμβάθυνση στα μεγάλα αναπάντητα υπαρξιακά και μεταφυσικά ερωτήματα με πλούτο αναζητήσεων, θάρρος αποκάλυψης και ικανότητα λόγου.

Ο ποιητής σέβεται τον αναγνώστη παραθέτοντας με διακριτικότητα ξεκάθαρες (και όχι γριφώδεις) απόψεις. Δεν του αφήνει περιθώριο για παρερμηνίες. Θέλει να είναι τίμιος και διαφωτιστικός - αλλά όχι απλοϊκός - παρ΄ όλο που οι αναζητήσεις, ο προβληματισμός και η ιδεολογία του κινούνται σε πολύ υψηλό πνευματικό επίπεδο.

Στο πρώτο ομότιτλο της συλλογής ποίημα "Η ηχώ της απουσίας" δίνει με μεγαλειώδεις παρομοιώσεις και εκφράσεις την "φλύαρη σιωπή" που συνοδεύει το κενό της απουσίας λατρεμένου προσώπου: "Ηχώ της απουσίας, ασυμβίβαστη,/ποτέ δεν ξαποσταίνεις./ Σαν πελώρια σπασμένη καμπάνα/τραντάζεις τα κύτταρα/σκορπώντας στους πέντε ανέμους/ τα χαμόγελα του Θεού. .../ Ηχώ της απουσίας, αδιέξοδη,/Σεβάσου σε παρακαλώ/ την φλύαρη σιωπή/ των σβησμένων ονείρων.

Απόλυτος κυρίαρχος και γνώστης με μεγάλη μαεστρία της παραδοσιακής μετρικής και της ομοιοκαταληξίας (ρίμας) στις προηγούμενες ποιητικές του συλλογές, τώρα συνθέτει σε ελεύθερο στίχο. Με στίχους όμως που κρατούν ένα εσωτερικό μέτρο, μια μουσικότητα, η οποία διακατέχει σαν ραχοκοκκαλιά όλα τα ποιήματα.

Τα μεγάλα ερωτήματα που απασχολούν τον άνθρωπο από τα πρώτα βήματά του στη γη (από που προερχόμαστε, πού πάμε μετά θάνατον, αθανασία των ψυχών, δημιουργία του κόσμου, το θείο, οι θρησκείες, η πίστη) τον κυριεύουν και τον προβληματίζουν. Το εξομολογείται στο ποίημα "Αναπάντητα" σε ένα τετράστιχο - σαν επιτύμβιο - που δηλώνει καθαρά τον προβληματισμό και την απορία για τον προορισμό των ανθρώπων πάνω στη γη. : "Αλήθεια γυρεύω στον κόσμο ετούτο/ κι όλο ξωπίσω της τρέχω με βια/πώς στον πλανήτη βρεθήκαμε απάνω/και πού τραβάμε ξωμάχοι μετά;"

Μέσα σε μια ευφορία δίνει το αληθινό νόημα της ζωής που το φαντάζεται σαν ένα ταξίδι με μπούσουλα την αξιοπρέπεια, την αγάπη, την αλληλεγγύη, την ελπίδα: "Η πλεύση είναι που μετρά/προς τις Ιθάκες,/που σκοπό του ταξιδιού /έχουμε θέσει./ Και ας χτυπά πολλές φορές/την πλώρη ο βοριάς/στα βράχια να μας ρίξει./Αρκεί να μένει η ξαστεριά/μην χάσουμε τ΄αστέρια."

Στο θέμα αυτό επανέρχεται με συνέπεια σε ποιήματα που ακολουθούν, φωτίζοντας από πολλές πλευρές το στοχασμό του. Άλλοτε ο στίχος γίνεται δωρικός, όπως στο τετράστιχο "Η δύναμη της αγάπης", έναν ύμνο στην αγάπη, στην αξία και τη δυναμική της: "Η αγάπη, αγάπη γενάει/τις ζωές πλημμυρίζει με φως/τους πλανήτες στους ήλιους γυρνάει/ στις καρδιές φέρνει ατόφιο ουρανό."

Με μια σειρά ποιημάτων (με διαφωτιστικούς τίτλους) προσπαθεί να ανιχνεύσει την προαιώνια αναζήτηση των ανθρώπων για το "θείο", με τίτλους όπως: Συνάντηση με το Θεό - Πίστη - Θωριά θεότητας - Θεός και επιστήμη - Υπέτατο Ον - Δίχως Θεού παραδοχή - Θρησκείες. Κινούμενος στον άξονα Θεός - άνθρωπος - ζωή - πίστη - αθανασία, φωτίζει κάθε φορά τις σκέψεις του από άλλη οπτική γωνία.

Η ζωή και ο θάνατος, η αντιμετώπιση απώλειας και συμφορών, η δύναμη της ψυχής, η αξία της αγάπης, η αιωνιότητα έρχονται και επανέρχονται με διαφορετικές προσεγγίσεις στα ποιήματα. Παραθέτω δειγματοληπτικά ορισμένους στίχους που συμπηκνώνουν τοποθετήσεις στα καίρια αυτά θέματα.

Για το Θεό: "Υπάρχει μια θεότητα/μέσα στα στήθια μας,/που παίρνει θαυμαστές μορφές/μέσα στη σιωπή Της"

Για την πίστη: 'Ένα αστέρι και μόνο/ φτάνει να πιστέψεις./ Τα δισεκατομμύρια των γαλαξιών/ και οι ανταύγειες/της μεγαλοσύνης του σύμπαντος/απλώς διαλαλούν/ την παντοδυναμία Του".

Για την συνειδητοποίηση της ευτυχίας: "Μην περιμένεις πρώτα/να σε πληγώσει η ζωή/ν΄ αντιληφθείς/την ευτυχία που είχες."

Για την ειρήνη: "Αντί για ήχους κανονιών/κραυγές απελπισμένων/κι οργίλες οιμωγές/ν΄ ακούμε τους ψιθυρισμούς/από χυμούς ανθέων/καθώς κρυφοσυνομιλούν/με τους χυμούς βλαστών."

Για τη μοίρα: "Η μοίρα ορίζει τα πολλά/κι ένα εναπόκειται σε μας/στης τύχης τα ενάντια/με σθένος να τολμάμε."

Για το κουράγιο,: "Και με σπαμένα τα φτερά/ αξίζει πάντως να πετάς/λαχανιασμένη υπέρβαση/έχοντας για αγέρι."

Για τη μάνα: "Μάνα, αγία μάνα μας,/ ευλογημένη μάνα/ποιος ουρανός σε γέννησε/ποια ευλογία σε κρατά/στον κόσμο ετούτο να ΄σαι/η πιο γλυκιά αγκαλιά;

Με ολοζώντανες εικόνες από τη φύση, τη θάλασσα, τον ουράνιο θόλο που χαρακτηρίζουν την γραφή του, γίνεται υποστηρικτικός στους ανθρώπους που δοκιμάζονται σε αναπότρεπτες συμφορές και ιδιαίτερα σε απώλεια αγαπημένου προσώπου. Η αύρα των ψυχών που μίσεψαν δίνεται με λαμπρές εικόνες: " Ανάσες υπερκόσμιες /είν΄οι ψυχές που μίσεψαν,/για τους θνητούς που πολεμούν/ακόμα στις επάλξεις./ Οι αύρες τους αγέρηδες/οι θύμησές τους ήλιοι/σαν νότες του Απρίλη/γραμμένες ανεξίτηλα/στο δάκρυ και στο φως."

Στην εμβέλειά του και οι σκέψεις για τους πολέμους που ρημάζουν λαούς και πολιτισμό:"Διαβολικοί οι πόλεμοι/όπου και αν φυτρώνουν./ Πλέκουν στεφάνια ηρωικά/σε όσους περισσότερους/σκοτώνουν!"

Ευαίσθητος ο ποιητής κάνει διαπιστώσεις για τον παράλογο κόσμο μας, όπου η πρόοδος του πολιτισμού (που τον ονομάζει υπερπολιτισμό) έρχεται σε μεγάλη αντίθεση με τις πληγές της ανθρωπότητας: "Ξεπέρασε τα όριά του/ο υπερπολιτισμός/κι εμείς ασθμαίνοντες/συρόμαστε ξοπίσω." Και αλλού: "Στην εποχή της απογείωσης/όλων των κατακτήσεων.../ξεχάσαμε ν΄αφήσουμε/χώρο για την ψυχη."

Στη σημερινή εποχή, όπου στους περισσότερους τομείς επικρατεί το ψέμα, η διαφθορά, η βία και η κραυγαλέα ασέβεια στο μεγαλείο της ζωής, ο ποιητής υψώνει φωνή διαμαρτυρίας για το ότι ο άνθρωπος έχασε το υπερήφανο "άνω θρώσκειν" του: "Η απαξίωση ζωής/ η κάθε είδους βία/κι η κακοποίηση παιδιών/βέβηλα μετατρέπουν/σε "θρώσκειν ειδεχθές"/το υπερήφανο "άνω θρώσκειν"/ της ανθρώπινης ύπαρξης."

Αναζήτηση της αθανασίας, σκέψεις για το βίο των ανθρώπων, στηρίγματα στις συμφορές και το πένθος, τον απασχολούν πάλι στα τελευταία ποιήματα της συλλογής. Η ελπίδα και η παρηγορία, η παραδοχή του Θεού και η πίστη - έστω και κλονισμένη μετά από χτύπημα της μοίρας - οδηγεί σε γόνιμο στοχασμό για τον αληθινό προορισμό του ανθρώπου πάνω στη γη. "Το νόημα ζωής/και ο σκοπός ζωής/πορεύονται παράλληλα/με την αθανασία."

Η ομορφιά της φύσης γαληνεύει τις ταραγμένες ψυχές καθώς νιώθουν το μεγαλείο της δημιουργίας: " Του δειλινού η μαγεία/ως βάφει τον ορίζοντα/με χρώματα μαβιά/φέρνει και τον Θεό σιμά/λες και θα Τον αγγίξεις." Στέκεται και στις μικρές χαρές της καθημερινότητας που απαλύνουν τον πόνο: "Της θλίψης καταλύτες/οι μικρές χαρές/πορφύρες κυματίζουνε/στα ραγισμένα ξάρτια."

Τί αφήνει πίσω του ο άνθρωπος από το πέρασμά του στη ζωή; Ποιο το αποτύπωμά του; "Και μένει μόνο να μετρά/η αύρα που ξοπίσω αφήνουμε/και της ψυχής η φλόγα/που τη φθορά νικά".

Η αυλαία της συλλογής κλείνει με ένα λιτό αλλά πλούσιο σε στοχασμό τετράστιχο, σαν επιμύθιο, σαν επίλογο: "Γνώση, πίστη και κρίση/ θεμέλιοι πυλώνες που στηρίζουν/ υπαρξιακές και μεταφυσικές/ αναζητήσεις. Σαν επίμετρο, παραθέτει στο τέλος του βιβλίου τα εξώφυλλα των 15 βιβλίων του, με περιεκτικές σημειώσεις από τα οπισθόφυλλά τους, αλλά και μικρές περικοπές από κριτικές μεγάλων λογοτεχνών.