—————-οοο—————
Οι κάτοικοι του νησιού, παλαιοί και νεότεροι, έχουν μεγάλη συμβολή στη πλούσια «σελιδοποίηση» της ιστορίας τους, με τους αγώνες και την κοινωνική, πολιτική και εθνικοθρησκευτική προσφορά τους. Δεν έχομε όμως μόνο την καταγραφή σημαντικών γεγονότων και την επιβεβλημένη αναφορά σε πρόσωπα-πρωταγωνιστές της Σαμιακής Ιστορίας που έχουν πρωτεύουσα θέση μέσα στα όρια της πατρώας γης! Υπάρχουν και ιστορικά γεγονότα με πρωτεργάτες άνδρες σαμιακής καταγωγής που έζησαν εκτός του Ελλαδικού χώρου... Όμως οι δραστηριότητές τους δεν έχουν γίνει γνωστές παρά μόνο από τους βιογράφους τους.
* * *
Ζώντας στο Λονδίνο πολλά χρόνια είχα την ευκαιρία να ασχοληθώ με την ιστορία του Ελληνισμού στα χρόνια ακμής του κατά τον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα. Κι ανάμεσα στους πολλούς ομογενείς που έζησαν και προόδεψαν στις κύριες μεγαλουπόλεις της Βρετανικής Χώρας, συνάντησα και Σαμιώτες που ήλθαν εδώ, έστω και για μικρό χρονικό διάστημα, και άφησαν έργο κοινωνικό και πολιτιστικό άξιο αναφοράς και δημόσιας προβολής.
Την προσοχή μου εστίασα σε ένα σημαντικό Σαμιώτη του 19ου αιώνα διότι η έρευνά μου για την παρουσία του στην Αγγλία με βεβαίωσε ότι ήταν ένας αξιόλογος άνδρας της εποχής του. Αναφέρομαι στον Αρχιεπίσκοπο Σύρου και Τήνου, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΛΥΚΟΥΡΓΟ (1826-1875), τον γιό τού ΛΟΓΟΘΕΤΗ ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ (1772-1850) του μεγάλου τέκνου της Σάμου!!
Τα στοιχεία που μελέτησα συντάσσουν την ιστορική αναδρομή στη σχετικά σύντομη αλλά πολυκύμαντη διαδρομή της ζωής του από τα παιδικά, φοιτητικά και τα ώριμα χρόνια του. Εντυπωσιασμένος από τις πληροφορίες που βρήκα για το πρόσωπό του μετέφερα τις εντυπώσεις μου στο κείμενο που ακολουθεί ώστε να γνωρίσουν και όσοι ενδιαφέρονται να μάθουν την ύπαρξη και δράση του κυρίως εκτός της πατρίδας ιδιαίτερα στο διάστημα των λίγων μηνών που έμεινε στην Αγγλία.
* * *
Ο Αλέξανδρος Λυκούργος γεννήθηκε στο Νέο Καρλόβασι (Καριωτέϊκα), στις 4 Νοεμβρίου 1826. Ήταν το τελευταίο από τα 4 παιδιά τού Γεωργίου Παπλωματά ή Λυκούργου -του ηρωικού αγωνιστή της Επανάστασης του 1821- και της Λουλουδίτσας το γένος Γεωργιάδη (από τα 9 παιδιά τους επέζησαν: η Διαμαντούλα, ο Ιπποκράτης, η Κλεοπάτρα και ο Αλέξανδρος). Πιθανολογώ ότι το όνομα Αλέξανδρος του δόθηκε διότι υπήρχε στην οικογένεια με το ίδιο όνομα ο μεγαλύτερος αδελφός τού πατέρα του ο Αλέξανδρος Ι. Παπλωματάς... Οι δυό Αλέξανδροι είχαν κι ένα σημαντικό κοινό γνώρισμα: υπήρχε κοινή ψυχική προδιάθεση και στον νεαρό Αλέξανδρο και στον θείο του. Και οι δύο διακρίνονταν για τη θεοσέβειά τους και αφιέρωσαν τον εαυτό τους στην υπηρεσία της Χριστιανικής πίστης με διαφορετική όμως πορεία ζωής. Ο μεν θείος έγινε σεβαστός ιερομόναχος και εξελίχθηκε σε άριστο αγιογράφο, ο δε ανιψιός σπούδασε θεολογία και φιλοσοφία, χειροτονήθηκε ιερέας κι αργότερα εκλέχτηκε Επίσκοπος και διέπρεψε ως φωτισμένος Ιεράρχης!!
Πριν προχωρήσω στους άλλους σταθμούς της βιογραφίας του Αλέξανδρου θέλω να υπενθυμίσω ποια είναι η προέλευση του ¨επιθέτου Λυκούργος¨ -η κληρονομιά τού ένδοξου πατέρα- που συνέχισε να χρησιμοποιεί και ο επίσκοπος Αλέξανδρος. Το ¨Λυκούργος¨ χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο Γεώργιος Ι. Παπλωματάς -δική του επιλογή- όταν έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας το 1819! Του άρεσε αυτό το ¨ψευδώνυμο¨ και από τότε καθιερώθηκε να αναφέρεται στην ιστορία ως Λογοθέτης Λυκούργος.
* * *
Πριν προχωρήσω στους άλλους σταθμούς της βιογραφίας του Αλέξανδρου θέλω να υπενθυμίσω ποια είναι η προέλευση του ¨επιθέτου Λυκούργος¨ -η κληρονομιά τού ένδοξου πατέρα- που συνέχισε να χρησιμοποιεί και ο επίσκοπος Αλέξανδρος. Το ¨Λυκούργος¨ χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο Γεώργιος Ι. Παπλωματάς -δική του επιλογή- όταν έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας το 1819! Του άρεσε αυτό το ¨ψευδώνυμο¨ και από τότε καθιερώθηκε να αναφέρεται στην ιστορία ως Λογοθέτης Λυκούργος.
Ας σημειωθεί επίσης ότι το ¨Λογοθέτης¨ το έκανε μέρος του ονόματός του πολύ ενωρίτερα, τότε που ο ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας Αλέξανδρος Σούτσος τον όρισε το 1800 στη θέση του διοικητικού γραμματέα και τον τιτλοφόρησε Λογοθέτη!
Ο τίτλος αυτός και άλλοι τιμητικοί τίτλοι, ανάγονται πολύ πίσω στους Βυζαντινούς χρόνους, τότε που κατά την παράδοση και πρακτική μοιράζονταν ¨οφφίκια¨ σε διοικητικούς λειτουργούς ανάλογα με την κοινωνική τους θέση την ικανότητά τους και την προσφορά τους στην Εκκλησία και την Πολιτεία.
Ο τίτλος αυτός και άλλοι τιμητικοί τίτλοι, ανάγονται πολύ πίσω στους Βυζαντινούς χρόνους, τότε που κατά την παράδοση και πρακτική μοιράζονταν ¨οφφίκια¨ σε διοικητικούς λειτουργούς ανάλογα με την κοινωνική τους θέση την ικανότητά τους και την προσφορά τους στην Εκκλησία και την Πολιτεία.
* * *
Συνεχίζοντας τις πληροφορίες για τον νεαρό Αλέξανδρο Λυκούργο, μετά από τα μαθητικά του χρόνια στη Σάμο, τον συναντούμε στα 1936 στην Αθήνα όπου είχε μετακομίσει η οικογένειά του. Εκεί είχε την ευκαιρία να συνεχίσει να μορφώνεται όλο και πιο πολύ. Σύντομα διακρίθηκε για τη φιλομάθειά του σε ένα πολλά υποσχόμενο νέο... Το 1851 έλαβε κυβερνητική υποτροφία να σπουδάσει στο εξωτερικό. |
| Ο Αρχιεπίσκοπος Αλέξανδρος με τη συνοδεία του |
Το 1857 επέστρεψε στην Αθήνα και για δυό χρόνια παρέδιδε μαθήματα θεολογικής κατεύθυνσης μέχρι το 1861 οπότε εκλέχτηκε καθηγητής τής θεολογίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών, διδάσκοντας τους πολλούς ακροατές του, οι οποίοι -όπως γράφουν οι βιογράφοι του- με πολύ ενδιαφέρον και ιδιαίτερη προσοχή παρακολουθούσαν τις θεολογικές και φιλοσοφικές παραδόσεις του.
Ένα ταξίδι στους Αγίους Τόπους, το 1862, υπήρξε καθοριστικό για τον Αλέξανδρο που ήθελε διακαώς να υπηρετήσει την Εκκλησία. Για κείνον οι Άγιοι Τόποι πρόσφεραν το ¨ιδεώδες σκηνικό¨ για να πραγματοποιήσει την βαθειά επιθυμία του! Έτσι μετά από λίγο διάστημα της εκεί παραμονής του χειροτονήθηκε από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων, τον επιφανή λόγιο Κύριλλο Λούκαρη, με τον οποίον διατήρησε φιλική επικοινωνία για πολλά χρόνια.
Μετά τα Ιεροσόλυμα επέστρεψε στην Αθήνα ως ιερωμένος πλέον και συνέχισε να διδάσκει όχι μόνο τους Έλληνες ακροατές του αλλά και ξένους που βρίσκονταν εκείνη την εποχή στην Αθήνα... Αν και είχε αποκτήσει τη φήμη ξεχωριστού δάσκαλου έμεινε προσηλωμένος στην αποστολή του με μετριοφροσύνη και ταπεινότητα. Η θεοσέβειά του, η πλατιά μόρφωσή του κι ο ενάρετος χαρακτήρας του αναγνωρίστηκαν από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος και το 1866 εκλέχτηκε Επίσκοπος Κυκλάδων οπότε έφυγε από την Αθήνα για τη Σύρο, έδρα της επισκοπικής του περιφέρειας, με τον τίτλο: Αρχιεπίσκοπος Σύρου και Τήνου.
* * *
Τα μέχρις εδώ βιογραφικά στοιχεία του Αλέξανδρου Λυκούργου, μας βοήθησαν να γνωρίσομε τα βασικά στάδια της ζωής του στα οποία καλλιέργησε το πνεύμα και τον χαρακτήρα και πραγματοποίησε την επιθυμία του να αφοσιωθεί στον Θεό και να υπηρετήσει την Εκκλησία και τους συνανθρώπους του. Έτσι είχε «την έξωθεν καλήν μαρτυρίαν ..» όταν η Ιερά Σύνοδος του ανέθεσε να ταξιδέψει στην Αγγλία με αφορμή την τέλεση εγκαινίων νεότευκτης εκκλησίας στο Λίβερπουλ. Συγχρόνως όμως -όπως αναφέρουν οι βιογράφοι του- ανέλαβε και δύο αλλά ´´λεπτά´´ θέματα να χειριστεί:
Α) Να βρει την ευκαιρία να συζητήσει με τους Ιεράρχες της Αγγλ. Εκκλησίας την δυνατότητα οι δύο εκκλησίες Ελλάδος-Αγγλίας να έλθουν πιο κοντά με προοπτική τελικά την ένωση!! Η εποχή ήταν δύσκολη για να ευοδωθεί αυτή η ιδέα διότι υπήρχαν μεν Ιεράρχες και λαϊκοί υπέρμαχοι μιας πιθανής ένωσης αλλά και άλλες ομάδες εντός και εκτός της Εκκλησίας ήταν πολύ αντίθετες σ’ αυτό! Όμοια εικόνα φαίνεται ότι παρουσίαζαν τα πράγματα και στην Αγγλία με τους φανατικούς προτεστάντες να είναι ενάντιοι,
Β) Η άλλη αποστολή του ήταν να ενημερώσει τους Άγγλους Ιεράρχες για το ¨Βουλγαρικό θέμα¨ δηλ. την απόσχιση της Βουλγαρικής Εκκλησίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με θρησκευτικές και πολιτικές επιπτώσεις.
Η πρώτη του επαφή με το Αγγλικό περιβάλλον έγινε στο Λίβερπουλ.
Το Λίβερπουλ μαζί με το Μάντσεστερ κατέχει σημαντική θέση στην Ιστορία του Ελληνισμού της Μ. Βρετανίας. Υπήρξε κομβικό λιμάνι απ’ όπου ξεκινούσαν τα πλοία φορτωμένα με εμπορεύματα κυρίως των Ελληνικών εμπορικών οίκων και γυρνούσαν φορτωμένα με βαμβάκι και δημητριακά. Η Ελληνική κοινότητα του Λίβερπουλ ήταν τότε μια υπολογίσιμη εθνική μειονότητα που είχε αναπτύξει πολύ μεγάλη εμπορική δραστηριότητα και κράτησε τη δύναμη της για αρκετά χρόνια. Δεν είχαν όμως δικό τους ναό και εκκλησιάζονταν στην Εκκλησία του Μάντσεστερ στις μεγάλες γιορτές.
Για τις καθημερινές θρησκευτικές τους ανάγκες χρησιμοποιούσαν ένα σπίτι με ευρύχωρη ισόγεια αίθουσα που είχαν μετατρέψει σε εκκλησία. Αυτή η πρόχειρη λύση του χώρου λατρείας τους εξυπηρέτησε για αρκετά χρόνια... Όμως δεν ανταποκρινόταν στη βαθειά εθνοχριστιανική συνείδηση των ομογενών κατοίκων του Λίβερπουλ και στα 1865 έλαβαν απόφαση να χτίσουν ένα Ναό αντάξιο της ελληνορθόδοξης παράδοσης και να τον αφιερώσουν στον Άγιο Νικόλαο, τον προστάτη των ναυτικών αφού το Λίβερπουλ ήταν η πόλη-λιμάνι από όπου περνούσαν κάθε χρόνο χιλιάδες ναυτικοί και οι περισσότεροι κάτοικοί της είχαν δεσμό με τη θάλασσα. Έτσι με πρωτοβουλία 3μελούς επιτροπής από τους Γ. Παπαγιάννη, Κ. Ράλλη και Α. Ευμορφόπουλο και την συμμετοχή ολόκληρης της κοινότητας, άρχισε η ανοικοδόμηση του Ναού που κράτησε μεν 5 χρόνια αλλά τελικά έγινε ένα περίλαμπρο κτίσμα που ξεχώριζε ανάμεσα στα άλλα μεγάλα κτήρια της πόλης.
Όταν ολοκληρώθηκαν οι εξωτερικές και εσωτερικές εργασίες που στοίχισαν £15000, οι επίτροποι έγραψαν στην Ιερά Σύνοδο της Ελλάδας ζητώντας να αποσταλεί ένας Επίσκοπος να τελέσει τα εγκαίνια σύμφωνα με το τυπικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Η Ι. Σύνοδος ανταποκρίθηκε άμεσα στο αίτημα και εδιάλεξε ομόφωνα τον Επίσκοπο Αλέξανδρο Λυκούργο, έχοντας υπ’ όψη ότι ήταν ένας Ιεράρχης θεολόγος υψηλού κύρους, γλωσσομαθής, ο πλέον ενδεδειγμένος για το ταξίδι στην Αγγλία.
Έτσι ο επίσκ. Αλέξανδρος ανεχώρησε «μετά της περί αυτόν συνοδείας από Σύρον την 15η Δεκεμβρίου 1869 και μέσω της Ευρώπης έφθασε στο Λίβερπουλ στις 22 του ιδίου μηνός».
 |
| Ο μεγαλοπρεπής Ναός του Λίβερπουλ, σε σχέδιο εποχής |
Όπως ο ίδιος ο επίσκ. Αλέξανδρος έγραψε στην έκθεση που υπέβαλε στην Ι. Σύνοδο... «...η τελετή διεπεραιώθη καθ’ όλην την υπό της Εκκλησίας ωρισμένην τάξιν εν τω μέσω απείρου πλήθους Ελλήνων και Άγγλων, παρόντων άμα και αντιπροσώπων εκ μέρους των Σεβασμιωτάτων Αρχιεπισκόπων Καντουαρίας και Υόρκης. Η ιερή τελετή ενεποίησε μεγίστην εις πάντας εντύπωσιν και διάφοροι εκθέσεις περί αυτής εδημοσιεύθησαν εν ταις Αγγλικαίς εφημερίσιν...»
Με αυτές τις λέξεις περιγράφει την τελετή η οποία ασφαλώς είχε λάβει πρόσθετη μεγαλοπρεπή όψη λόγω της δικής του παρουσίας και συμμετοχής στο ουσιώδες θρησκευτικό μέρος της που όπως είναι γνωστό αποτελεί ύψιστη μυσταγωγία για την Ορθοδοξία. Είναι ο αγιασμός της Αγίας Τράπεζας του Ναού για να τελούνται επάνω σε αυτήν τα Μυστήρια της Πίστης μας.
Ειδικά για τους ομογενείς τα εγκαίνια της εκκλησίας τους που με τόση λαχτάρα περίμεναν να λάβουν μέρος, είχε τεράστια σημασία στη προσωπική και κοινωνική συνοχή τους. Δεν ήταν μόνο οι ομογενείς ενθουσιασμένοι εκείνη τη μέρα, ήταν και οι επίσημοι εκπρόσωποι και πολλοί ιερωμένοι της Αγγλικής Εκκλησίας που η παρουσία του επισκόπου Αλέξανδρου τους προσείλκυσε να παρακολουθήσουν αυτά τα εγκαίνια.
* * *
Αφού εξεπλήρωσε με μεγάλη επιτυχία τον κύριο σκοπό της επίσκεψής του στη Μ. Βρετανία, ασχολήθηκε και με τα άλλα ενδιαφέροντα θέματα της αποστολής του. Από τις πρώτες μέρες της άφιξής του στο Λίβερπουλ, η φήμη του που είχε προηγηθεί τον έφερε κοντά με τον Αρχιεπίσκοπο της Καντουαρίας (Καντέρμπιουρι) ο οποίος του έστειλε επιστολή και «...φιλοφρονέστατα τον προσηγόρευσε επί τη αισία αφίξει του...» και «...έταξε τον αιδεσιμότατον πρεσβύτερον κ. Γεώργιον Γουλιέλμον άνδρα ευπαίδευτον φιλέλληνα και φιλορθόδοξον, ως ξεναγόν του..» Όπως ο ίδιος βεβαιώνει στην έκθεσή του αυτόν τον εκπρόσωπο του Πριμάτου της Αγγλ. Εκκλησίας, εκτός από φιλέλληνα και φιλορθόδοξο τον γνώρισε και «...ως γράψαντα και ενεργήσαντα πολλά υπέρ της ενώσεως των δύο Εκκλησιών...»!
Στη συνέχεια της περιοδείας του στην Αγγλία έγινε δεκτός με πολλή φιλική διάθεση και εκδηλώσεις εκτίμησης κι από άλλους αξιωματούχους της Αγγλικής Εκκλησίας όπως τον επίσκοπο της Υόρκης, τον επίσκ. του Γουίνσλετ και Ελυ και τον επίσκ. του Λίνκολν, τον οποίο χαραχτήρισε ως « φιλέλληνα Επίσκοπο…»
Μετά το Λίβερπουλ επισκέφθηκε το Μάντσεστερ, την Υόρκη, το Καντέρμπιουρι, την Οξφόρδη, το Νότινγχαμ, το Λονδίνο και διεπίστωσε στις συναντήσεις που είχε ότι «η παρουσία ενός Έλληνα Ιεράρχη ανεπτέρωνε το φρόνημα των ορθοδόξων ομογενών…» και στους Εγγλέζους γινόταν αφορμή να εκδηλώσουν τιμή και σεβασμό «…προς την Ορθόδοξον ημών Ανατολικήν Εκκλησίαν...»! Έγραφε και στην αδελφή του Κλεοπάτρα «...από τις συναντήσεις μου με τους Ιεράρχες και από ό,τι έχω δει και ακούσει, διατηρώ πολλές ελπίδες ότι η δική μου παρουσία και οι λόγοι μου θα δώσουν χαρά σε όλους και ότι οι δεσμοί μεταξύ των δύο Εκκλησιών θα γίνουν από δω και πέρα στερεώτεροι...»
Στην Οξφόρδη σαν φιλοξενούμενος του πρύτανη του περίφημου κολλεγίου Magdalen College, είχε την ευκαιρία να συζητήσει με τον καθηγητή Dr. Pusey, το καυτό θεολογικό θέμα που χωρίζει τις δύο Εκκλησίες, το Filioque -και εκ του Υιού...
Η προσωπικότητα του επίσκ. Αλέξανδρου οπωσδήποτε εντυπωσίαζε όσους τον γνώριζαν από κοντά και κυρίως οι συναντήσεις του με τους Άγγλους ιεράρχες ήταν πολύ εποικοδομητικές και ευχάριστες, θα έλεγα, για κείνον διότι διεπίστωσε ότι πολλοί από αυτούς «διέκειντο ευνοϊκώς…» προς την ιδέα της ενώσεως των δύο Εκκλησιών.
Αυτό του δυνάμωνε την ελπίδα ότι υπήρχε ανάλογο έδαφος που θα μπορούσε να στηριχθεί η προσέγγιση τους και συγχρόνως του δημιουργούσε την αίσθηση ότι δεν θα πάει χαμένη η επίσκεψή του στη Μ. Βρατανία ως προς αυτό το θέμα...
Βέβαια η Ιστορία δεν επεφύλαξε καμία πρόοδο στη πραγμάτωση εκείνης της ενδόμυχες επιθυμίας του και των άλλων «...ενωτικών...», αλλά αυτό είναι μια διαπίστωση που δεν αναιρεί τον λόγο που με έκανε να ασχοληθώ με τα γεγονότα γενικά και ειδικά γύρω από την παρουσία του επίσκ. Αλέξανδρου στην Αγγλία. Η διάθεσή μου ήταν και είναι να μοιραστώ με τους αναγνώστες του «Σαμιακού Βήματος» τα συναισθήματά μου για τον άξιο εκείνον Ιεράρχη που στην τρίμηνη παρουσία του στη Μ. Βρετανία, έλαμψε ως άνθρωπος, ως μορφωμένος Έλληνας Ιεράρχης και κυρίως ως ζωντανό παράδειγμα Ελληνικής ψυχής όπου κι αν ο δρόμος της ζωής την οδηγήσει…!
Δεν θα εκπλαγείτε αν συνεχίζοντας την ιστορική αναδρομή μας στην εδώ ζωή του, θα δείτε ότι πολλοί θρησκευτικοί και πολιτικοί άνδρες της εποχής εκείνης επεδίωξαν να τον γνωρίσουν, εντυπωσιάστηκαν και χαρακτήρισαν εκλεκτή την γνωριμία και συναναστροφή τους μαζί του. Τόσο από τον απολογισμό των πεπραγμένων του όσο και από δημοσιεύματα του αγγλικού τύπου της εποχής του ταξιδίου του εδώ, μαθαίνομε ότι αναγνωρίστηκε και η πολύπλευρη παιδεία του από δύο ανώτατα πνευματικά Ιδρύματα που τον ανεκήρυξαν διδάκτορα: το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης διδάκτορα της Θεολογίας και η Ακαδημία του Καντέρμπιουρι διδάκτορα της Νομικής...!!
Σε αυτές τις τιμητικές διακρίσεις πρέπει να προστεθούν και οι προσφωνήσεις και λόγοι εκτίμησης προς το πρόσωπό του που άκουγε και έβλεπε στις δημόσιες εμφανίσεις του.
Όμως η μεγάλης σημασίας προσωπική επιτυχία του είναι η γνωριμία του με τον τότε Πρωθυπουργό της Μ. Βρετανίας W. E. Gladstone και η πολύχρονη φιλικώτατη αλληλογραφία τους, όπως επίσης και η επίσκεψη στο Παλάτι και η συνομιλία του με την βασίλισσα Βικτωρία... Δεν αναφέρω αυτές τις δύο Υψηλές προσωπικότητες επειδή εντυπωσιάστηκα από τα ονόματά τους -ναι μεν ήταν μοναδικές εμπειρίες στη ζωή του- αλλά για μένα και οι δύο περιπτώσεις αποτελούν απόδειξη ότι ο λόγος των συναντήσεων αυτών ήταν η πολύ σοβαρή προσωπικότητα και η πραγματική αξία του επίσκ. Αλέξανδρου ως και οι εξαιρετικές εντυπώσεις που είχαν σχηματίσει γι’ αυτόν όσοι τον γνώρισαν και συνομίλησαν μαζί του.
Ειδικότερα μας ενδιαφέρει η γνωριμία με τον Gladstone διότι ήταν γνωστός ως φιλέλληνας και «φιλικά διακείμενος…» προς την ιδέα της ενώσεως, ήταν δε ο πρώτος από όλους που τον προσκάλεσε στην κατοικία το στο Hawarden για να τον συναντήσει και συνομιλήσει μαζί του! Επιπλέον, μετά την αναχώρηση του επίσκ. Αλέξανδρου άρχισε μεταξύ των δύο ανδρών πολύχρονη αλληλογραφία που είχε αντικείμενο την ανταλλαγή φιλοφρονήσεων αμοιβαίας εκτίμησης και την διατύπωση απόψεων και ειδήσεων γύρω από τα προβλήματα της εποχής τους. Το περιεχόμενο των επιστολών τους μας πείθει για το βάθος της γνωριμίας-φιλίας μεταξύ των δύο ανδρών.
Το βεβαιώνει κι ο ίδιος ο επίσκ. Αλέξανδρος όταν του έγραφε: «...σας βεβαιώνω ότι τα συναισθήματά μου αγάπης και ευγνωμοσύνης δεν θα παύσουν ποτέ, ούτε ότι θα λησμονήσω την καλωσύνη σας και ότι δεν θα σταματήσω να ενδιαφέρομαι για όλα που σας αφορούν… Σας χαιρετώ Εξοχώτατε από τα βάθη τις καρδιάς μου και προσεύχομαι να ευλογεί ο Ύψιστος το ευτυχισμένο σπιτικό σας…»
* * *
Η άλλη Υψηλή συνάντησή του με την Βασίλισσα Βικτωρία, όπως την περιγράφει ο ίδιος, ήταν σύντομη αλλά η υποδοχή και ξενάγηση στο παλάτι ήταν ιδιαίτερη για κείνον δίνοντάς του προσοχή ¨λίαν επισήμου ¨ επισκέπτη του παλατιού! Τα επόμενα αποσπάσματα από επιστολή του σε φιλικό του πρόσωπο, μας δίνουν την πρωτότυπη εικόνα του παλατιού όπως το είδε και των εντυπώσεων του από την τόσο σημαντική τιμητική ημέρα για κείνον: «...μετά από την Οξφόρδην επήγα στο Windsor όπου επεσκέφθην το πιο φημισμένο βασιλικό παλάτι της Αγγλίας και όλης της Ευρώπης...».
Μία επιστολή-πρόσκληση από τον επιτετραμμένο κληρικό της Αυλής έγραφε ότι «η Α.Μ. η Βασίλισσα επιθυμούσε να συναντήση τον Αρχιεπίσκοπο Σύρου και Τήνου..» και ότι μια άμαξα ήταν έτοιμη να με μεταφέρη σε αυτό το θαυμάσιο παλάτι... Εις την είσοδο ο βασιλικός πρωθιερεύς με υπεδέχθη, με οδήγησε εις ένα μεγαλοπρεπές σαλόνι και μου εζήτησε εν ονόματι της Βασιλίσσης να συμπληρώσω σε ένα φύλλου χόρτου το όνομά μου και να υπογράψω... Πριν από αυτό έγραψα: «…Κύριε, Φύλαττε την Βασίλισσα και Δέξου μας την ημέρα που θα κληθούμε κοντά Σου..!» Μετά ένας αυλικός μπήκε εις το δωμάτιο και ανήγγειλε ότι « η Α.Μ. Η Βασίλισσα αναμένει τον Αρχιεπίσκοπο..»...
Μπήκα στο δωμάτιο υποδοχής όπου ήτο η Βασίλισσα περιστοιχισμένη από τα τρία τέκνα της, Λουίζα, Βεατρίκη και Λεοπόλδο, προχώρησε λίγα βήματα πρός εμέ και αφού εγώ υπεκλήθην μου είπε εις την γερμανικήν «…Είμαι χαρούμενη που σας γνωρίζω...». Την ευχαρίστησα για την τιμή που μου έκαμε να με δεχθή και εκείνη συνέχισε με μερικές ερωτήσεις: ποιές πόλεις της Αγγλίας επεσκέφθην, πόσα χρόνια έζησα εις την Γερμανία, πόσο χρόνο θα μείνω εις την Αγγλία, εάν έχω επισκεφθή το Παρεκκλήσιο του Αγ. Γεωργίου εντός του Παλατίου κ.λπ. Απήντησα εις όλας τας ερωτήσεις της και εκείνη αφού με συνέστησε εις τα τέκνα της, τα οποία με εχαιρέτησαν εγκαρδίως, απεσύρθη... Μετά ταύτα ο πρωθιερεύς και μέλη της Αυλής με ξενάγησαν στα βασιλικά διαμερίσματα και εις το Παρεκκλήσιον....»
Επίσης είχε γίνει γνωστός και στους κύκλους των ευγενών κάποιοι των οποίων τον είχαν προσκαλέσει στις κατοικίες τους, όπως ο Μαρκήσιος του Σόλσμπιουρι και ο Κόμης της Γλασκώβης.
Αυτές ήταν οι 100 μέρες από την ζωή του Σαμιώτη Αρχιερέα στην Μ. Βρετανία που τις πέρασε με ανεξάντλητη ενεργητικότητα και διακεκριμένη παρουσία όχι μόνο με την Ιερατική του ιδιότητα αλλά θα έλεγα και την διπλωματική του ικανότητα προκειμένου να δικαιώσει την αποστολή του.
Συνοψίζοντας τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του ανατρέχω στο ιστορικό της οικογένειας του στο οποίο βρίσκω ότι έχει τις ρίζες του... Πιστεύω ότι εκτός από την επίκτητη πλούσια μόρφωσή του, τον δυναμισμό του κληρονόμησε από τον πατέρα του Λογοθέτη Λυκούργο, τη θεοσέβειά του από τον θείο του Αλέξανδρο Ι. Παπλωματά, την αρετή τής μετριοφροσύνης από τον παππού του Ιωάννη Παπλωματά, που φημιζόταν κι αυτός για τον ήπιο και ενάρετο χαρακτήρα του.
Δυστυχώς αυτός ο χαρισματικός άνθρωπος και Ιεράρχης δεν έζησε αρκετά για να προσφέρει πολύ περισσότερα στην Ορθοδοξία και στην Πατρίδα... Απεβίωσε στις 17 Οκτωβρίου 1875 στο σπίτι της αδελφής του στην Αθήνα με τη φράση στα χείλη «…ό λ α τ ε λ ε ί ω σ α ν...», σε ηλικία 49 ετών!
Ο θάνατός του βύθισε σε θλίψη όσους τον είχαν γνωρίσει εντός και εκτός Ελλάδας...
Για να ολοκληρώσω τις σκέψεις μου επιλέγω να ξαναδιαβάσω το μήνυμα που έστειλε ο φίλος του Πρωθυπουργός Γκλάδστων, στον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών...
«…Έλαβα με πολύ μεγάλη λύπη τα θλιβερά νέα του θανάτου του Αρχιεπισκόπου Σύρου. Όλα τα συναισθήματά μου για τον διακεκριμένο Ιεράρχη, όλες οι αναμνήσεις και οι προσωπικές εντυπώσεις μου δεν μπόρεσαν να διαγραφούν από την αίσθηση της απώλειάς του που είναι δύσκολο να μετρηθεί, όχι μόνο για τον Ελληνισμό αλλά και για όλο το Χριστιανικό κόσμο... Σας βεβαιώνω ολόψυχα ότι συμμερίζομαι απόλυτα τα συναισθήματά σας... Όσον αφορά στον αποθανόντα... οπωσδήποτε αναπαύεται εν δικαίω εις τον Παράδεισον… Είθε ο Ύψιστος να αναδείξει μεταξύ των συμπατριωτών σας ...διαδόχους του πραγματικούς αποστόλους του ιερού σκοπού και έργου του!! Εγώ, καλλίτερα από οποιονδήποτε άλλον, θα κρατήσω την ανάμνηση του σπουδαίου χαραχτήρα του, της ξεχωριστής νοημοσύνης του και της πολύτιμης φιλίας του με την οποία με τίμησε…»
Αυτά δεν είναι λόγια πολιτικού, αλλά λόγια ενός ανθρώπου που γνώρισε καλά, εκτίμησε την αξία ενός άλλου ανθρώπου και δέθηκε μαζί του με βαθειά φιλία. Τα ίδια αυτά λόγια επικαλούμαι κι εγώ για να κλείσω την παρουσίαση ενός μέρους της ζωής τού ξεχωριστού τέκνου της Σάμου: του «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ—Αρχιεπισκόπου Σύρου και Τήνου.»
Κώστας Σ. Καββάδας
Λονδίνο
Στη συνέχεια της περιοδείας του στην Αγγλία έγινε δεκτός με πολλή φιλική διάθεση και εκδηλώσεις εκτίμησης κι από άλλους αξιωματούχους της Αγγλικής Εκκλησίας όπως τον επίσκοπο της Υόρκης, τον επίσκ. του Γουίνσλετ και Ελυ και τον επίσκ. του Λίνκολν, τον οποίο χαραχτήρισε ως « φιλέλληνα Επίσκοπο…»
Μετά το Λίβερπουλ επισκέφθηκε το Μάντσεστερ, την Υόρκη, το Καντέρμπιουρι, την Οξφόρδη, το Νότινγχαμ, το Λονδίνο και διεπίστωσε στις συναντήσεις που είχε ότι «η παρουσία ενός Έλληνα Ιεράρχη ανεπτέρωνε το φρόνημα των ορθοδόξων ομογενών…» και στους Εγγλέζους γινόταν αφορμή να εκδηλώσουν τιμή και σεβασμό «…προς την Ορθόδοξον ημών Ανατολικήν Εκκλησίαν...»! Έγραφε και στην αδελφή του Κλεοπάτρα «...από τις συναντήσεις μου με τους Ιεράρχες και από ό,τι έχω δει και ακούσει, διατηρώ πολλές ελπίδες ότι η δική μου παρουσία και οι λόγοι μου θα δώσουν χαρά σε όλους και ότι οι δεσμοί μεταξύ των δύο Εκκλησιών θα γίνουν από δω και πέρα στερεώτεροι...»
Στην Οξφόρδη σαν φιλοξενούμενος του πρύτανη του περίφημου κολλεγίου Magdalen College, είχε την ευκαιρία να συζητήσει με τον καθηγητή Dr. Pusey, το καυτό θεολογικό θέμα που χωρίζει τις δύο Εκκλησίες, το Filioque -και εκ του Υιού...
Η προσωπικότητα του επίσκ. Αλέξανδρου οπωσδήποτε εντυπωσίαζε όσους τον γνώριζαν από κοντά και κυρίως οι συναντήσεις του με τους Άγγλους ιεράρχες ήταν πολύ εποικοδομητικές και ευχάριστες, θα έλεγα, για κείνον διότι διεπίστωσε ότι πολλοί από αυτούς «διέκειντο ευνοϊκώς…» προς την ιδέα της ενώσεως των δύο Εκκλησιών.
Αυτό του δυνάμωνε την ελπίδα ότι υπήρχε ανάλογο έδαφος που θα μπορούσε να στηριχθεί η προσέγγιση τους και συγχρόνως του δημιουργούσε την αίσθηση ότι δεν θα πάει χαμένη η επίσκεψή του στη Μ. Βρατανία ως προς αυτό το θέμα...
Βέβαια η Ιστορία δεν επεφύλαξε καμία πρόοδο στη πραγμάτωση εκείνης της ενδόμυχες επιθυμίας του και των άλλων «...ενωτικών...», αλλά αυτό είναι μια διαπίστωση που δεν αναιρεί τον λόγο που με έκανε να ασχοληθώ με τα γεγονότα γενικά και ειδικά γύρω από την παρουσία του επίσκ. Αλέξανδρου στην Αγγλία. Η διάθεσή μου ήταν και είναι να μοιραστώ με τους αναγνώστες του «Σαμιακού Βήματος» τα συναισθήματά μου για τον άξιο εκείνον Ιεράρχη που στην τρίμηνη παρουσία του στη Μ. Βρετανία, έλαμψε ως άνθρωπος, ως μορφωμένος Έλληνας Ιεράρχης και κυρίως ως ζωντανό παράδειγμα Ελληνικής ψυχής όπου κι αν ο δρόμος της ζωής την οδηγήσει…!
Δεν θα εκπλαγείτε αν συνεχίζοντας την ιστορική αναδρομή μας στην εδώ ζωή του, θα δείτε ότι πολλοί θρησκευτικοί και πολιτικοί άνδρες της εποχής εκείνης επεδίωξαν να τον γνωρίσουν, εντυπωσιάστηκαν και χαρακτήρισαν εκλεκτή την γνωριμία και συναναστροφή τους μαζί του. Τόσο από τον απολογισμό των πεπραγμένων του όσο και από δημοσιεύματα του αγγλικού τύπου της εποχής του ταξιδίου του εδώ, μαθαίνομε ότι αναγνωρίστηκε και η πολύπλευρη παιδεία του από δύο ανώτατα πνευματικά Ιδρύματα που τον ανεκήρυξαν διδάκτορα: το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης διδάκτορα της Θεολογίας και η Ακαδημία του Καντέρμπιουρι διδάκτορα της Νομικής...!!
Σε αυτές τις τιμητικές διακρίσεις πρέπει να προστεθούν και οι προσφωνήσεις και λόγοι εκτίμησης προς το πρόσωπό του που άκουγε και έβλεπε στις δημόσιες εμφανίσεις του.
* * *
Όμως η μεγάλης σημασίας προσωπική επιτυχία του είναι η γνωριμία του με τον τότε Πρωθυπουργό της Μ. Βρετανίας W. E. Gladstone και η πολύχρονη φιλικώτατη αλληλογραφία τους, όπως επίσης και η επίσκεψη στο Παλάτι και η συνομιλία του με την βασίλισσα Βικτωρία... Δεν αναφέρω αυτές τις δύο Υψηλές προσωπικότητες επειδή εντυπωσιάστηκα από τα ονόματά τους -ναι μεν ήταν μοναδικές εμπειρίες στη ζωή του- αλλά για μένα και οι δύο περιπτώσεις αποτελούν απόδειξη ότι ο λόγος των συναντήσεων αυτών ήταν η πολύ σοβαρή προσωπικότητα και η πραγματική αξία του επίσκ. Αλέξανδρου ως και οι εξαιρετικές εντυπώσεις που είχαν σχηματίσει γι’ αυτόν όσοι τον γνώρισαν και συνομίλησαν μαζί του.
Ειδικότερα μας ενδιαφέρει η γνωριμία με τον Gladstone διότι ήταν γνωστός ως φιλέλληνας και «φιλικά διακείμενος…» προς την ιδέα της ενώσεως, ήταν δε ο πρώτος από όλους που τον προσκάλεσε στην κατοικία το στο Hawarden για να τον συναντήσει και συνομιλήσει μαζί του! Επιπλέον, μετά την αναχώρηση του επίσκ. Αλέξανδρου άρχισε μεταξύ των δύο ανδρών πολύχρονη αλληλογραφία που είχε αντικείμενο την ανταλλαγή φιλοφρονήσεων αμοιβαίας εκτίμησης και την διατύπωση απόψεων και ειδήσεων γύρω από τα προβλήματα της εποχής τους. Το περιεχόμενο των επιστολών τους μας πείθει για το βάθος της γνωριμίας-φιλίας μεταξύ των δύο ανδρών.
Το βεβαιώνει κι ο ίδιος ο επίσκ. Αλέξανδρος όταν του έγραφε: «...σας βεβαιώνω ότι τα συναισθήματά μου αγάπης και ευγνωμοσύνης δεν θα παύσουν ποτέ, ούτε ότι θα λησμονήσω την καλωσύνη σας και ότι δεν θα σταματήσω να ενδιαφέρομαι για όλα που σας αφορούν… Σας χαιρετώ Εξοχώτατε από τα βάθη τις καρδιάς μου και προσεύχομαι να ευλογεί ο Ύψιστος το ευτυχισμένο σπιτικό σας…»
* * *
Η άλλη Υψηλή συνάντησή του με την Βασίλισσα Βικτωρία, όπως την περιγράφει ο ίδιος, ήταν σύντομη αλλά η υποδοχή και ξενάγηση στο παλάτι ήταν ιδιαίτερη για κείνον δίνοντάς του προσοχή ¨λίαν επισήμου ¨ επισκέπτη του παλατιού! Τα επόμενα αποσπάσματα από επιστολή του σε φιλικό του πρόσωπο, μας δίνουν την πρωτότυπη εικόνα του παλατιού όπως το είδε και των εντυπώσεων του από την τόσο σημαντική τιμητική ημέρα για κείνον: «...μετά από την Οξφόρδην επήγα στο Windsor όπου επεσκέφθην το πιο φημισμένο βασιλικό παλάτι της Αγγλίας και όλης της Ευρώπης...».
Μία επιστολή-πρόσκληση από τον επιτετραμμένο κληρικό της Αυλής έγραφε ότι «η Α.Μ. η Βασίλισσα επιθυμούσε να συναντήση τον Αρχιεπίσκοπο Σύρου και Τήνου..» και ότι μια άμαξα ήταν έτοιμη να με μεταφέρη σε αυτό το θαυμάσιο παλάτι... Εις την είσοδο ο βασιλικός πρωθιερεύς με υπεδέχθη, με οδήγησε εις ένα μεγαλοπρεπές σαλόνι και μου εζήτησε εν ονόματι της Βασιλίσσης να συμπληρώσω σε ένα φύλλου χόρτου το όνομά μου και να υπογράψω... Πριν από αυτό έγραψα: «…Κύριε, Φύλαττε την Βασίλισσα και Δέξου μας την ημέρα που θα κληθούμε κοντά Σου..!» Μετά ένας αυλικός μπήκε εις το δωμάτιο και ανήγγειλε ότι « η Α.Μ. Η Βασίλισσα αναμένει τον Αρχιεπίσκοπο..»...
Μπήκα στο δωμάτιο υποδοχής όπου ήτο η Βασίλισσα περιστοιχισμένη από τα τρία τέκνα της, Λουίζα, Βεατρίκη και Λεοπόλδο, προχώρησε λίγα βήματα πρός εμέ και αφού εγώ υπεκλήθην μου είπε εις την γερμανικήν «…Είμαι χαρούμενη που σας γνωρίζω...». Την ευχαρίστησα για την τιμή που μου έκαμε να με δεχθή και εκείνη συνέχισε με μερικές ερωτήσεις: ποιές πόλεις της Αγγλίας επεσκέφθην, πόσα χρόνια έζησα εις την Γερμανία, πόσο χρόνο θα μείνω εις την Αγγλία, εάν έχω επισκεφθή το Παρεκκλήσιο του Αγ. Γεωργίου εντός του Παλατίου κ.λπ. Απήντησα εις όλας τας ερωτήσεις της και εκείνη αφού με συνέστησε εις τα τέκνα της, τα οποία με εχαιρέτησαν εγκαρδίως, απεσύρθη... Μετά ταύτα ο πρωθιερεύς και μέλη της Αυλής με ξενάγησαν στα βασιλικά διαμερίσματα και εις το Παρεκκλήσιον....»
Επίσης είχε γίνει γνωστός και στους κύκλους των ευγενών κάποιοι των οποίων τον είχαν προσκαλέσει στις κατοικίες τους, όπως ο Μαρκήσιος του Σόλσμπιουρι και ο Κόμης της Γλασκώβης.
* * *
Αυτές ήταν οι 100 μέρες από την ζωή του Σαμιώτη Αρχιερέα στην Μ. Βρετανία που τις πέρασε με ανεξάντλητη ενεργητικότητα και διακεκριμένη παρουσία όχι μόνο με την Ιερατική του ιδιότητα αλλά θα έλεγα και την διπλωματική του ικανότητα προκειμένου να δικαιώσει την αποστολή του.
Συνοψίζοντας τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του ανατρέχω στο ιστορικό της οικογένειας του στο οποίο βρίσκω ότι έχει τις ρίζες του... Πιστεύω ότι εκτός από την επίκτητη πλούσια μόρφωσή του, τον δυναμισμό του κληρονόμησε από τον πατέρα του Λογοθέτη Λυκούργο, τη θεοσέβειά του από τον θείο του Αλέξανδρο Ι. Παπλωματά, την αρετή τής μετριοφροσύνης από τον παππού του Ιωάννη Παπλωματά, που φημιζόταν κι αυτός για τον ήπιο και ενάρετο χαρακτήρα του.
Δυστυχώς αυτός ο χαρισματικός άνθρωπος και Ιεράρχης δεν έζησε αρκετά για να προσφέρει πολύ περισσότερα στην Ορθοδοξία και στην Πατρίδα... Απεβίωσε στις 17 Οκτωβρίου 1875 στο σπίτι της αδελφής του στην Αθήνα με τη φράση στα χείλη «…ό λ α τ ε λ ε ί ω σ α ν...», σε ηλικία 49 ετών!
Ο θάνατός του βύθισε σε θλίψη όσους τον είχαν γνωρίσει εντός και εκτός Ελλάδας...
Για να ολοκληρώσω τις σκέψεις μου επιλέγω να ξαναδιαβάσω το μήνυμα που έστειλε ο φίλος του Πρωθυπουργός Γκλάδστων, στον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών...
«…Έλαβα με πολύ μεγάλη λύπη τα θλιβερά νέα του θανάτου του Αρχιεπισκόπου Σύρου. Όλα τα συναισθήματά μου για τον διακεκριμένο Ιεράρχη, όλες οι αναμνήσεις και οι προσωπικές εντυπώσεις μου δεν μπόρεσαν να διαγραφούν από την αίσθηση της απώλειάς του που είναι δύσκολο να μετρηθεί, όχι μόνο για τον Ελληνισμό αλλά και για όλο το Χριστιανικό κόσμο... Σας βεβαιώνω ολόψυχα ότι συμμερίζομαι απόλυτα τα συναισθήματά σας... Όσον αφορά στον αποθανόντα... οπωσδήποτε αναπαύεται εν δικαίω εις τον Παράδεισον… Είθε ο Ύψιστος να αναδείξει μεταξύ των συμπατριωτών σας ...διαδόχους του πραγματικούς αποστόλους του ιερού σκοπού και έργου του!! Εγώ, καλλίτερα από οποιονδήποτε άλλον, θα κρατήσω την ανάμνηση του σπουδαίου χαραχτήρα του, της ξεχωριστής νοημοσύνης του και της πολύτιμης φιλίας του με την οποία με τίμησε…»
Αυτά δεν είναι λόγια πολιτικού, αλλά λόγια ενός ανθρώπου που γνώρισε καλά, εκτίμησε την αξία ενός άλλου ανθρώπου και δέθηκε μαζί του με βαθειά φιλία. Τα ίδια αυτά λόγια επικαλούμαι κι εγώ για να κλείσω την παρουσίαση ενός μέρους της ζωής τού ξεχωριστού τέκνου της Σάμου: του «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ—Αρχιεπισκόπου Σύρου και Τήνου.»
Κώστας Σ. Καββάδας
Λονδίνο
Από την έντυπη έκδοση του «Σαμιακού Βήματος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου