Η οργάνωση ενός ιστορικού συνεδρίου ήταν τότε κάτι καινούργιο. Η Σαμιακή Επιθεώρηση, το εξαιρετικό περιοδικό της Σαμιακής Αδελφότητας Αθηνών με τον εμπνευστή και στυλοβάτη της Κώστα Καραθανάση, είχε διοργανώσει δυο χρόνια πριν το Συμπόσιο Σαμιακής Λογοτεχνίας, στο Πυθαγόρειο. Τότε είχε συνεργαστεί με την ΄Ενωση δασκάλων και νηπιαγωγών Σάμου. Σ’ αυτές τις συναντήσεις, εκτός από τους νέους ερευνητές που εμφανίζονταν στο προσκήνιο, συμμετείχαν σπουδαίοι διανοούμενοι Σαμιώτες, και ήταν μεγάλη η χαρά μας που τους γνωρίζαμε από κοντά. Σχετικά νέα λοιπόν η πρακτική της διοργάνωσης συνεδρίων με την συνεργασία και άλλων φορέων τοπικών, που συνεχίστηκε από εμάς και ελπίζουμε κι από τους νεότερους ερευνητές, που πλέον είναι και πολλοί και αξιόλογοι.
Ο Γεώργιος Αναγνώστη Κλεάνθης, πραγματικό του όνομα ήταν Γεώργιος Ιωάννου ή Αναγνώστου από το Καρλόβασι, ήταν ο ποιητής της Σαμιακής Επανάστασης, ο Τυρταίος της Σάμου. Διανοούμενος, ανεψιός του Λογοθέτη Λυκούργου, εντάχθηκε αμέσως στην Φιλική Εταιρεία και την Επανάσταση, έγραψε φλογερούς στίχους για να εμψυχώσει τους εμπολέμους, ήταν με λίγα λόγια η φωνή της ελευθερίας της Σάμου, όπως αναγράφει στον τίτλο της εισήγησής του ο Κώστας Καλατζής. Ο Κώστας Καραθανάσης γράφει ότι υπήρξε ότι υπήρξε ο εκφραστής των πιο προοδευτικών αρχών της Ελληνικής Επανάστασης.
Στον τόμο, εκτός από τους ενδιαφέροντες χαιρετισμούς του διευθυντή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης, του Μητροπολίτη Σάμου και Ικαρίας Παντελεήμονα, του βουλευτή Σάμου Αλέξη Σεβαστάκη και των δημάρχων Πέτρου Γρύλλου, προέδρου της ΤΕΔΚ και Βαγγέλη Σιδηρουργού, καταθέτουν τις ανακοινώσεις τους 14 εισηγητές του συνεδρίου (λείπουν 3 που δεν έδωσαν για δημοσίευση τη δική τους εργασία). Την έκδοση ολοκληρώνουν δύο παρεμβάσεις- σχόλια και το Παράρτημα με ολόκληρη την έκδοση του 1832, που τυπώθηκε στο τυπογραφείο του Καρλοβάσου, επιμελημένη από τον ίδιο τον ποιητή. Περιέχει 12 ποιήματά του και 10 μύθους του Αισώπου.
Εκτός από την εκτεταμένη αναφορά στο έργο του Κλεάνθη, παραγνωρισμένο από την επίσημη βιβλιογραφία, θίχτηκαν ζητήματα της νεότερης σαμιακής ιστορίας, που απασχόλησαν από κει και έπειτα πολλές φορές τους ερευνητές και αναδείχθηκαν σε διάφορες συναντήσεις, ημερίδες, συνέδρια και μονογραφίες. Στο μεταξύ αποκαλύφθηκαν κι άλλες πηγές, όπως π.χ. το ίδιο το αρχείο του Λογοθέτη Λυκούργου, οι συλλογές των Γ.Α.Κ. κ.ά. και αξιοποιήθηκαν με νέες προσεγγίσεις. Ιδιαίτερα, για τον Κλεάνθη το 1995 δημοσιεύθηκε η έκδοση του Πνευματικού Ιδρύματος Σάμου «Ν. Δημητρίου» με θέμα το συνολικό έργο του, με επιμέλεια και υπομνήματα του Μ.Γ. Βαρβούνη.
Οι τίτλοι των εισηγήσεων: Κ. Καλατζής, Γ. Κλεάνθης, Φωνή ελευθερίας. Κ. Καραθανάσης, Νεότερα στοιχεία για το ποιητικό και μουσικό έργο του Γ. Κλεάνθη. Α. Βουγιούκας, Ο Γ. Κλεάνθης ως μυθοποιός. Κ. Γιαννούτσος Ο μουσικός Γ. Κλεάνθης. Ε. Χίου Η γυναίκα στην ποίηση του Γ. Κλεάνθη. Μ. Λεοντάρης, Η αμφισβήτηση του Διαφωτισμού, η ιδεολογία του Ανορθολογισμού και η υπεράσπιση του Λόγου. Γ. Αγαθός, Η ευρωπαϊκή διπλωματία και ο αγώνας της Σαμιακής Πολιτείας 1830-1834 για ένωση με την Ελλάδα. Β. Δημητριάδης, Η σχολή Καρλοβάσου και ο πρώτος Σχολάρχης Ιάκωβος Σφίγκας. Χ. Λάνδρος, Η εκπαίδευση στη Σάμο κατά την Καποδιστριακή περίοδο (1828-1830). Η κρίση του 1829. Α. Σφοίνη, Γλώσσα και νοοτροπίες: Η περίπτωση του δασκάλου Ιγνάτιου στη Σάμο στα τέλη του 18ου με αρχές του 19ουαιώνα. Α. Χατζημιχάλη Εκκλησιαστικοί ρητορικοί λόγοι. Μ. Βαρβούνης Η γυναίκα στην παραδοσιακή σαμιακή κοινωνία.Κ. Κόμης Πληθυσμός και οικισμοί της Σάμου κατά την οθωμανική περίοδο.
Σταχυολογώ δύο παραγράφους από το κείμενο του Μ. Λεοντάρη (δοκιμιογράφου, κριτικού, μεταφραστή) που και σήμερα μας κάνουν να προβληματιζόμαστε: «Το συνέδριό μας κινείται μέσα στο κλίμα του «Διαφωτισμού» και μέσα στην τελική δικαίωσή του είναι και η έξαρση και η προβολή του πνεύματός του…Ο Λόγος, η κριτική δύναμη του νου, ο άνθρωπος που στοχάζεται και κρίνει αυτόνομα, έχει παίξει έναν πρωταρχικό ρόλο στη διαδικασία της απελευθέρωσης. Ο Λόγος, κατακτώντας και φωτίζοντας τη συνείδηση του πλήθους, δεν είναι πια στρεβλή ορθολογικότητα, δύναμη κυριαρχίας στη διάθεση των εξουσιαστών. Αποβαίνει δύναμη ελευθερίας. Σήμερα, όπου τα πάντα κλονίζονται, το πνεύμα του Διαφωτισμού και οι πρόγονοί μας που κάποτε το ενσάρκωσαν κι εδώ στον τόπο μας, γίνονται ξανά πηγή έμπνευσης και δημιουργίας».
Σ’ αυτό το κλίμα κινήθηκαν οι Καρμανιόλοι και ο Κλεάνθης υπήρξε γνήσιο μέλος τους.
Λίγοι στίχοι από ένα ΄Ασμα Πολεμιστήριον
Τρέξατε όλοι, Πατρίς φωνάζει
Εις όσων φλέβας το αίμα βράζει.
΄Οσοι αισθάνεσθε πού καλείσθε,
Ποίων πατέρων παιδία είσθε,
Εις ποίον ζήτε χρυσούν αιώνα,
Και ποίον τρέχετε τον αγώνα,
Οποίαν δόξαν σας ετοιμάζει
Ο Κόσμος όλος που σας κυττάζει.
Τις Ελλην γνήσιος υπομένει
Αυτήν την ώραν πίσω να μένη;
Από τη Βιβλιοθήκη των Γενικών Αρχείων του Κράτους Τμήμα Σάμου
Αγγέλα Χατζημιχάλη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου