«Πολλοί πιστεύουν ότι τα ιστορικά αρχεία είναι χώροι κλειστοί, σκοτεινοί, γεμάτοι σκόνες και σωρούς άχρηστων χαρτιών. Δεν έχουν άδικο. Η εικόνα που παρουσιάζει πράγματι ένα αρχείο είναι περίπου τέτοια. Αμέτρητοι φάκελοι σε σκοτεινά δωμάτια, μυρουδιά καμφοράς ή ναφθαλίνης, μυρουδιά ενός άλλου κόσμου χαμένου για πάντα. Όσοι δουλεύουν στα αρχεία προσπαθώντας να βάλουν μια τάξη στην πληθώρα των στοιχείων του παρελθόντος, χάνονται σε άλλες εποχές, μοιάζουν συχνά να μην έχουν σχέση με το παρόν και τα ποικίλα προβλήματα της ζωής. Δεν είναι όμως έτσι. Τα ιστορικά αρχεία διασώζουν έναν ολάκερο κόσμο, που δεν υπάρχει πια, μα τα σημάδια του είναι φανερά παντού. Είναι πολύ κοντά μας αρκεί να θελήσουμε να τα δούμε. Αρκεί να προσπαθήσουμε με αφετηρία τη σημερινή ζωή να τα προσεγγίσουμε, να ανακαλύψουμε τα γεγονότα με αγάπη στον άνθρωπο και με συμπάθεια και κατανόηση για τα προβλήματά του». [1]
Οι παραπάνω απόψεις ανήκουν στον φιλόλογο-ιστορικό, τέως προϊστάμενο των Γ.Α.Κ. Σάμου, Χρίστο Λάνδρο, και είχαν διατυπωθεί σε ένα επιστημονικό διήμερο στη Σάμο τον Απρίλιο του 1991, το οποίο είχε ως θέμα την τοπική ιστορία και τα αρχεία. Η επιλογή αυτής της εισαγωγής κάθε άλλο παρά τυχαία μπορεί να θεωρηθεί. Η διεξαγωγή του συγκεκριμένου επιστημονικού διημέρου, με τη συμμετοχή του ιστορικού Γιάννη Γιαννόπουλου,[2] αλλά και με την επιστημονική συνδρομή του ακαταπόνητου διανοούμενου Αλέξη Σεβαστάκη,[3] νομίζω ότι αποκαλύπτει με τον καλύτερο τρόπο μια σημαντική τομή, η οποία πραγματοποιείται στις σαμιακές ιστορικές σπουδές την περίοδο εκείνη, όταν ο Χρίστος Λάνδρος αναλαμβάνει τη θέση του προϊσταμένου του Ιστορικού Αρχείου Σάμου και λίγα χρόνια αργότερα ενισχύεται με τη βοήθεια της συνεργάτιδάς του, Αγγέλας Χατζημιχάλη καθώς και της Όλγας Φακάρου. Σταδιακά, η αρχική εικόνα του Ιστορικού Αρχείου ανατρέπεται, αφενός μέσα από τη μεταφορά του σε ένα νέο χώρο, ο οποίος μπορούσε να εξυπηρετήσει τις ανάγκες ασφαλούς φύλαξης του αρχειακού υλικού με τη συνδρομή σύγχρονου τεχνολογικού εξοπλισμού, και αφετέρου μέσα από την ηλεκτρονική διαχείριση των αρχείων, μέσω του προγράμματος «ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ» σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και τον Καθηγητή Κώστα Μ. Σοφούλη. Παράλληλα, το νέο εγχείρημα της διαφορετικής λειτουργίας του Ιστορικού Αρχείου της Σάμου, στηρίχτηκε -εκτός από την τεχνολογική- και στη στέρεη θεωρητική υποδομή των λειτουργών του, η οποία φαίνεται ότι είχε προσδιοριστεί με εξαιρετική ευκρίνεια από τον Χρίστο Λάνδρο, ήδη στο προαναφερόμενο επιστημονικό διήμερο: «Αυτή η αντίληψη του σκοτεινού και απόμακρου χαρακτήρα των αρχείων φαίνεται πως στις μέρες μας έχει υποχωρήσει μπροστά σε μία άλλη που θέλει τα αρχεία -αυτές τις αποθήκες των γεγονότων- όπως τα χαρακτηρίζει ο Λυσιέν Φεβρ- να είναι χώροι πνευματικοί, δημιουργικοί, όπου οι σειρές των φυλασσόμενων ντοκουμέντων του παρελθόντος μπορούν να εξετάζονται από νέα κάθε φορά οπτική, ανάλογα με τα ερεθίσματα του παρόντος και να δίνουν τη δυνατότητα στους εκάστοτε συγχρόνους να κατανοούν το παρόν μέσα από το παρελθόν».[4]
Έτσι λοιπόν, οι νέοι υπεύθυνοι του Ιστορικού Αρχείου προτείνουν στην τοπική πραγματικότητα, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μια πρωτόγνωρη διανοητική περιπέτεια, αυτή της επαναπροσέγγισης του σαμιακού παρελθόντος, και ο χώρος του Ιστορικού Αρχείου Σάμου[5] μετατρέπεται σε πόλο έλξης νέων ερευνητών, οι οποίοι επιχειρούν να ερευνήσουν το σαμιακό παρελθόν απαντώντας σε ερωτήματα, τα οποία έρχονται στην επιφάνεια μέσα από τα ερεθίσματα ενός απαιτητικού παρόντος. Με αυτόν τον τρόπο, το Ιστορικό Αρχείο Σάμου τη συγκεκριμένη περίοδο επανακαθόρισε τις σαμιακές ιστορικές σπουδές. Οι τελευταίες, πλέον, στηρίχθηκαν σε καινούργιους αρχειονομικούς και ιστορικούς προσανατολισμούς, οι οποίοι συντέλεσαν, κατά κύριο λόγο, στη διεξαγωγή επιστημονικών συνεδρίων για την τοπική ιστορία και στις εκδόσεις των πρακτικών τους, καθώς και στην εκπόνηση διδακτορικών διατριβών και μεταπτυχιακών εργασιών με ερευνητικό αντικείμενο τη σαμιακή ιστορία.
Ειδικότερα, όσον αφορά ορισμένες από τις εκδόσεις των Γ.Α.Κ. Σάμου, αξίζει να αναφέρουμε ενδεικτικά τα πρακτικά συνεδρίου με τίτλο «Η πόλη της Σάμου, Φυσιογνωμία και εξέλιξη», τα οποία εκδόθηκαν στην Αθήνα το 1998, με αντικείμενο τα χαρακτηριστικά διοικητικά, οικονομικά, πολιτιστικά, εκκλησιαστικά, κοινωνικά και πολεοδομικά γνωρίσματα της πρωτεύουσας της Σάμου, στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού,[6] ενώ το 2001 εκδόθηκαν τα πρακτικά συνεδρίου με τίτλο «Ο Τύπος στη Σάμο. Αναπαραστάσεις της τοπικής κοινωνίας, 19ος-20ος αιώνας».[7] Λίγα χρόνια αργότερα, το επιστημονικό ενδιαφέρον των υπεύθυνων των Γ.Α.Κ. Σάμου κατευθύνεται στο δεύτερο αστικό κέντρο του νησιού, το Καρλόβασι, με τη διοργάνωση συνεδρίου με θέμα: «Καρλόβασι Σάμου, Ένα νησιωτικό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο στο Ανατολικό Αιγαίο», τα πρακτικά του οποίου εκδόθηκαν στην Αθήνα το 2007.[8] Και σε αυτό το Συνέδριο οι συμμετέχοντες ερευνητές έθεσαν στοχεύσεις, οι οποίες επιχείρησαν, κατά κύριο λόγο, να εντοπίσουν τους παράγοντες εκείνους οι οποίοι συνέβαλλαν στον μετασχηματισμό των τριών μεγάλων κοινοτήτων, των Καρλοβασίων της Δυτικής Σάμου, σε ένα οικονομικό κέντρο βαλκανικής εμβέλειας και δυναμικής. Επίσης, τον Μάιο του 2010, διοργανώθηκε στη Σάμο με την ευθύνη των Γ.Α.Κ. Σάμου συνέδριο με θέμα «1821, Σάμος και Επανάσταση, ιστορικές προσεγγίσεις», τα πρακτικά του οποίου εκδόθηκαν στην Αθήνα το 2011,[9] και τρία χρόνια αργότερα εκδίδονται τα πρακτικά του συνεδρίου, το οποίο πραγματοποιήθηκε στη Σάμο με θέμα «Από την αυτονομία στο Εθνικό κράτος, Η ενσωμάτωση της Σάμου στην Ελλάδα».[10]
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί, όσον αφορά τις εκδόσεις των ΓΑΚ Σάμου, το τρίτομο έργο «Σαμιακά Έντυπα Μονόφυλλα, 1832-1915».[11] Η συγκεκριμένη έκδοση, προϊόν πολυετούς αρχειακής εργασίας του φιλολόγου – ιστορικού, Χρίστου Λάνδρου, φωτίζει τις, μέχρι πρότινος, αθέατες όψεις της διοικητικής και πολιτικής ιστορίας της Σαμιακής Ηγεμονίας, ενώ σύμφωνα με τον πρόεδρο της Εφορείας των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Καθηγητή Μεσαιωνικής Ιστορίας και Αρχειονομίας, Νίκο Καραπιδάκη, «τα μονόφυλλα που σταχυολογούνται εδώ προσφέρουν μια ολοκληρωμένη διαδρομή μέσα από αυτήν την εμπειρία, αφού εμπεριέχουν τα ίχνη όλων των πολιτικών, των διοικητικών και των διανοητικών δράσεων που έλαβαν χώρα στη Ηγεμονία…».[12] Τέλος, τα Γ.Α.Κ Σάμου σε συνεργασία με το σαμιακό περιοδικό Απόπλους και τους ερευνητές συνεργάτες του συνέβαλαν στην έκδοση αφιερωμάτων για την Μικρασιατική Καταστροφή και την παρουσία των μικρασιατών προσφύγων στη μεσοπολεμική Σάμο,[13] για την Κατοχή και την Εθνική Αντίσταση στη Σάμο,[14] για τον Εμφύλιο Πόλεμο στο νησί [15] ενώ τον Σεπτέμβριο του 2017 τα Γ.Α.Κ. Σάμου, σε συνεργασία με την Ένωση Μικρασιατών Σάμου διοργάνωσαν ημερίδα με αντικείμενο τη διαμόρφωση των δομών λειτουργίας του σαμιακού αθλητισμού κατά την περίοδο 1890-1940.[16]
Βέβαια, η διεξαγωγή των συγκεκριμένων συνεδρίων και ημερίδων, αλλά και οι εκδόσεις των πρακτικών τους, καθώς και η ιστορική έρευνα που οδήγησε στις προαναφερόμενες εκδόσεις του Απόπλου, υπήρξαν καθοριστικές για τις σαμιακές ιστορικές σπουδές, καταρχάς, γιατί εγγράφονται σε μια λογική εξωστρέφειας των Γ.Α.Κ. Σάμου, η οποία εν τέλει ενίσχυσε το δημόσιο ενδιαφέρον για την ιστορία της τοπικότητας. Κατά μια έννοια λοιπόν, το παρελθόν της Σάμου έγινε εξαιρετικά επίκαιρο και εμπλουτίστηκε από τις καινούργιες οπτικές των νέων ερευνητών, επιτρέποντας, ωστόσο, και στους μη ειδικούς Σαμιώτες να διαμορφώσουν μια νέα αντίληψη για αυτό. Επιπλέον, μέσα από αυτή την παραγωγή ενός ιστορικού αφηγήματος για το παρελθόν της Σάμου, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα αλλά και των πρώτων δεκαετιών του 20ού, δόθηκε η δυνατότητα στους νέους ερευνητές, οι οποίοι έθεταν ερευνητικά ερωτήματα για το συγκεκριμένο παρελθόν, να αντιληφθούν με ενάργεια το ιστορικό πλαίσιο του νησιού κατά την προαναφερόμενη περίοδο, στο οποίο θα ενέτασσαν τα αντικείμενα των ερευνητικών προσπαθειών τους.
Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, η οξεία οικονομική κρίση, η οποία έπληξε την Ελλάδα, και η εφαρμογή σκληρών μέτρων λιτότητας από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, υπονόμευσαν την εύρυθμη λειτουργία των Γενικών Αρχείων του Κράτους, στις τοπικές υποστάσεις τους. Πλήγμα σοβαρό δέχτηκε και η περίπτωση των Γ.Α.Κ. Σάμου, εφόσον ύστερα από την συνταξιοδότηση του Χρίστου Λάνδρου η λειτουργία τους έπρεπε πλέον να στηρίζεται στις προσπάθειες μόνο δυο υπαλλήλων, της προϊστάμενης Αγγέλας Χατζημιχάλη και της Όλγας Φακάρου. Το μέγεθος του προβλήματος της λειτουργίας των Γενικών Αρχείων του Κράτους αναδείχθηκε στην ακριβή του διάσταση μέσα από την επιστολή την οποία απέστειλε το Σωματείο Εργαζομένων σε αυτά, στις 22 Μαΐου του 2020, στην Υπουργό Παιδείας κ. Νίκη Κεραμέως με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους καταρρέουν» και δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο www.alfavita.gr τρεις μέρες αργότερα.[17] Στη συγκεκριμένη επιστολή προς την κ. Υπουργό πραγματοποιείται λεπτομερής αναφορά στα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα Γ.Α.Κ. στη χώρα μας, τα οποία προκαλούνται κυρίως από την υποστελέχωση τους αλλά και την ανεπαρκή οικονομική τους στήριξη από την πολιτεία.[18] Αναμφισβήτητα, και οι δυο αυτοί παράγοντες εγκυμονούν τεράστιους κινδύνους, όχι μόνο για την, μελλοντικά, εύρυθμη λειτουργία των Γενικών Αρχείων του Κράτους, αλλά κυρίως για την ίδια την πολιτισμική επιβίωση των τοπικών κοινωνιών.
Η προηγούμενη εκτίμηση νομίζω ότι μπορεί να γίνει αντιληπτή αρτιότερα μέσα από την ομιλία της προϊσταμένης των Γ.Α.Κ. Σάμου, της Αγγέλας Χατζημιχάλη, την οποία εκφώνησε η τελευταία στην Αθήνα, στις 16 Απριλίου του 2018, στην κεντρική υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους, στο πλαίσιο μιας τιμητικής εκδήλωσης για τα Γενικά Αρχεία της Σάμου. Η εκδήλωση αυτή αφορούσε τόσο τη γενικότερη εκδοτική και επιστημονική προσφορά των Γ.Α.Κ. Σάμου, όσο και τη συνεργασία των τελευταίων με το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, η οποία οδήγησε στην επιστημονική παραγωγή των Συνταγματικών Κειμένων της Ηγεμονίας, με επιμελήτρια έκδοσης την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Οθωμανικής Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Σοφία Λαΐου αλλά και της βιογραφίας του Θεμιστοκλή Σοφούλη, την οποία έγραψε ο ιστορικός, Διδάσκων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Διονύσης Χουρχούλης. Σε αυτή την ομιλία λοιπόν, η Αγγέλα Χατζημιχάλη, κατόρθωσε να αποτυπώσει- πιστεύω με αξιοσημείωτη ευστοχία- την ουσιαστική προσφορά των Γ.Α.Κ Σάμου σε πολλούς τομείς της σύγχρονης ζωής μας, πρακτικούς, επιστημονικούς, εθνικούς. Για παράδειγμα, ανέφερε ενδεικτικά τόσο την πρακτική βοήθεια την οποία παρείχαν τα Γ.Α.Κ. Σάμου, σε Σαμιώτες οι οποίοι ήθελαν να εντοπίσουν τίτλους ιδιοκτησίας από τον περασμένο αιώνα, όσο και τη διανοητική συμβολή τους στη θεμελίωση μιας απομυθοποιημένης θεώρησης του ηγεμονικού παρελθόντος του νησιού, η οποία πλέον απομακρύνεται από την οπτική μιας γραμμικής γεγονοτολογικής αφήγησης. Τέλος, στην ομιλία αυτή η Αγγέλα Χατζημιχάλη, προέβαλε τον αδιαμφισβήτητο εθνικό ρόλο των Γ.Α.Κ. Σάμου, λόγω της φύλαξης των αρχείων «σε μια περιοχή που αποτελεί μια από τις μεθορίους του κράτους μας, απομακρυσμένη από το κέντρο, με ποικίλα προβλήματα που πηγάζουν από αυτή ακριβώς την απόσταση και τη γειτνίαση με ένα αντίπαλο κράτος».[19]
Κλείνοντας, θα ήθελα να παραθέσω ένα ακόμη απόσπασμα από την προαναφερόμενη ομιλία της προϊσταμένης των Γ.Α.Κ. Σάμου, το οποίο, ουσιαστικά, αφενός τεκμηριώνει τη συμβολή των τελευταίων στη ψηλάφηση ενός παρελθόντος πάντοτε επίκαιρου και απρόβλεπτου, αλλά και τόσο γοητευτικού, και αφετέρου αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη στήριξής τους: «Είμαστε μικρός τόπος. Συνάμα όμως είμαστε και τεράστιος τόπος, γιατί συνεχώς κατατίθενται νέες εργασίες, προβάλλουν νέα ενδιαφέροντα, διατυπώνονται καινούργιες απορίες και αυτό μας οδηγεί να βλέπουμε τη μικρή Σάμο και τον κόσμο που την περιέχει με διαφορετικό μάτι κάθε φορά. Η παρακαταθήκη μας προς τους νεότερους είναι η αντίληψη ότι η γνώση είναι ένας απέραντος τόπος που μας χωράει όλους και όλοι προσπαθούμε να τον κατακτήσουμε με τα εργαλεία που διαθέτουμε κάθε φορά. Η ανακάλυψη ενός αρχείου, το ξαναδιάβασμά ενός παλαιού, η προσθήκη νέων στοιχείων από διαφορετικές πηγές μας οδηγούν συνεχώς στην αναθεώρηση των παγιωμένων αντιλήψεων μας και στη διατύπωση καινούργιων απόψεων. Η ιστορία του κόσμου δεν τελειώνει ποτέ, ούτε και το αποτύπωμά του».[20]
Μανόλης Κ. Γιαννούτσος
Ιστορικός
[1] Χρίστος Λάνδρος, «Ιστορικό Αρχείο Σάμου. Το Αρχείο των Γενικών Συνελεύσεων (1834-1912)», στο Τοπική Ιστορία και Αρχεία, Πρακτικά Διημέρου, Σάμος, 26-27 Απριλίου 1991, Ιστορικό Αρχείο Σάμου, Σάμος, 1992, σ. 129, σ. 129-141.
[2] Ο Γιάννης Γιαννόπουλος, ιστορικός, είχε υπηρετήσει ως Λυκειάρχης στο 2ο Λύκειο Σάμου, την περίοδο 1979-1982. Επίσης, είναι ένας εκ των τριών συγγραφέων ενός βιβλίου θεωρίας της Ιστορίας για τους μαθητές της Γ΄ Λυκείου, το οποίο κυκλοφόρησε το 1983 σε 100.000 αντίτυπα, βλ. ειδικότερα Γ. Γιαννόπουλος-Ξ. Οικονομοπούλου- Θ. Κατσουλάκου, Εισαγωγή στις Ιστορικές Σπουδές, Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα, 1983.
[3] Ο Αλέξης Σεβαστάκης, δικηγόρος, λογοτέχνης, ιστορικός, και βουλευτής Σάμου κατά την περίοδο 1990-1993, υπήρξε ίσως ένας από τους πολυτιμότερους φίλους του Ιστορικού Αρχείου, το οποίο και υποστήριζε μέχρι το τέλος της ζωής του. Παράλληλα, θεωρείται ως ο πρώτος ερευνητής στη Σάμο, ο οποίος αξιοποίησε τα καινούργια μεθοδολογικά εργαλεία στην προσέγγιση των πηγών στη διδακτορική του διατριβή στο τέλος της δεκαετίας του 1950, βλ. ειδικότερα Αλέξης Σεβαστάκης, Το δημόσιον δίκαιον εν Σάμω κατά την Τουρκοκρατίαν, την Επανάστασιν και το Ηγεμονικόν καθεστώς, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 1959, [διδακτορική διατριβή], στη σειρά Συμβολαί εις την έρευναν της Ιστορίας του Ελληνικού και του Ρωμαϊκού Δικαίου ως και των άλλων Δικαίων της Αρχαιότητος, εκδιδόμεναι υπό Γεωργίου Α. Πετρόπουλου Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών και Νικ. Ι Πανταζόπουλου Καθηγητού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
[4] Χρίστος Λάνδρος, «Ιστορικό Αρχείο Σάμου. Το Αρχείο των Γενικών Συνελέυσεων (1834-1912)», ό.π.
[5] Με τον νόμο 1946/1991 το Ιστορικό Αρχείο Σάμου μετονομάζεται σε Γενικά Αρχεία του Κράτους-Αρχεία Σάμου.
[6] Η πόλη της Σάμου, Φυσιογνωμία και εξέλιξη, Πρακτικά συνεδρίου, Δήμος Σαμίων, Γ.Α.Κ. Σάμου, Αθήνα, 1998.
[7] Ο Τύπος στη Σάμο. Αναπαραστάσεις της τοπικής κοινωνίας, 19ος-20ος αιώνας, Πρακτικά Συνεδρίου, Αθήνα, 2001.
[8] Καρλόβασι Σάμου, Ένα νησιωτικό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο στο Ανατολικό Αιγαίο, Πρακτικά Συνεδρίου, Δήμος Καρλοβασίων- Γ.Α.Κ. Σάμου, 2007.
[9] 1821, Σάμος και Επανάσταση, ιστορικές προσεγγίσεις, Πρακτικά Συνεδρίου, Γ.Α.Κ. Σάμου, Αθήνα, 2011.
[10] Από την αυτονομία στο Εθνικό κράτος, Η ενσωμάτωση της Σάμου στην Ελλάδα, Πρακτικά Συνεδρίου, Γ.Α.Κ. Σάμου, Σάμος, 2014.
[11] Χρίστος Λάνδρος, Σαμιακά Έντυπα Μονόφυλλα, 1832-1915, τόμ. Α΄, Β΄, Γ΄, Γ.Α.Κ. Σάμου, Σάμος, 2016.
[12] Νίκος Καραπιδάκης, Προλεγόμενα, στο Σαμιακά Έντυπα Μονόφυλλα, ό.π.
[13] Απόπλους σαμιακών γραμμάτων και τεχνών περιήγηση, 70 χρόνια νοσταλγίας…, τευχ. 9, Σάμος, Φθινόπωρο-Χειμώνας 1992.
[14] Απόπλους σαμιακών γραμμάτων και τεχνών περιήγηση, Στης Σάμου τα ψηλά βουνά…, τευχ. 14-16, Σάμος, 1995.
[15] Απόπλους σαμιακών γραμμάτων και τεχνών περιήγηση, Για τον Εμφύλιο στη Σάμο, τευχ. 43-44, Καλοκαίρι-Φθινόπωρο 2008.
[16] Απόπλους σαμιακών γραμμάτων και τεχνών περιήγηση, Αφιέρωμα στον σαμιακό αθλητισμό 1890-1940, τευχ.73-74, Φθινόπωρο-Χειμώνας 2017. Όσον αφορά τις συνεργασίες των Γ.Α.Κ. Σάμου με άλλους πνευματικούς φορείς, αυτές υπήρξαν πάντοτε γόνιμες και δημιουργικές. Ενδεικτικά, αναφέρω λοιπόν τη συνεργασία των Γ.Α.Κ. Σάμου με το Πνευματικό Ίδρυμα Σάμου Νικόλαος Δημητρίου, με τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σάμου, με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, με το Κέντρο Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών της Μητρόπολης Σάμου, Ικαρίας και Κορσεών.
[17] https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/anakoinoseis/323182 omospondia-syllogon-ypoyrgeioy-paideias-ta-genika-arheia-toy-kratoys, [τελευταία επίσκεψη 29 Ιουλίου 2020].
[18] Ειδικότερα, τα Γ.Α.Κ Σάμου, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, δεν έχουν δεχτεί την οφειλόμενη από την Πολιτεία, οικονομική ενίσχυση. Η λειτουργικότητα των Αρχείων Σάμου στηρίζεται, λοιπόν, στις φιλότιμες προσπάθειες των υπαλλήλων τους, οι οποίοι πολλές φορές αναγκάζονται με δικά τους έξοδα να καλύψουν τις ανάγκες της υπηρεσίας.
[19] Ομιλία Αγγέλας Χατζημιχάλη στην Κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους στις 16 Απριλίου του 2018.
[20] Ό.π.
Από την έντυπη έκδοση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου