Λεωνίδας Αντωνακόπουλος: «....να μην γυρίσουμε την πλάτη στην Ευρώπη...»

Ο πολιτικός επιστήμων, πρώην επικεφαλής του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα, Λεωνίδας Αντωνακόπουλος, μιλά στον διευθυντή του «Σαμιακού Βήματος», Μάνο Στεφανάκη, για τις προκλήσεις και προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αφορμή τις ευρωπαϊκές εκλογές που θα διεξαχθούν τον ερχόμενο Μάιο.

1.  Κύριε Αντωνακόπουλε, υπήρξατε επί σειρά ετών, και έως πρόσφατα, επικεφαλής και εκπρόσωπος του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα ολοκληρώνοντας μακρά θητεία ως ανώτερο και πολύπειρο στέλεχος στους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς. Είναι πράγματι τόσο κρίσιμες, όπως λέγεται, οι ευρωεκλογές του προσεχούς Μαΐου για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Αναμφισβήτητα πρόκειται για μια ιδιαίτερα σημαντική εκλογική αναμέτρηση η οποία πιθανώς θα αναδείξει ένα διαφορετικό συσχετισμό πολιτικών δυνάμεων στην Ευρώπη και θα διεξαχθεί σε μια δύσκολη και πρωτόγνωρη συγκυρία για την ΕΕ. Οι προκλήσεις είναι πολλές και σημαντικές: η υψηλή ανεργία ιδιαίτερα των νέων , η αργή ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας και η ανάδυση νέων δυναμικών ανταγωνιστών σε παγκόσμιο επίπεδο, η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασίλειου (Brexit), οι μεταβαλλόμενες σχέσεις με τις ΗΠΑ και οι ανακατατάξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, η μετανάστευση και η προσφυγική κρίση και τέλος η άνοδος των λαϊκίστικων και εθνικιστικών τάσεων στην Ευρώπη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι ευρωπαίοι πολίτες θα κληθούν να ψηφίσουν, να εκλέξουν τους αντιπροσώπους τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και με την ψήφο τους να δείξουν σε ποια Ευρώπη θέλουν να ζήσουν οι ίδιοι αλλά και οι μελλοντικές γενιές.

2.  Πολλοί ισχυρίζονται όμως ότι τα φαινόμενα αυτά έχουν ως αφετηρία τη δυσαρέσκεια μεγάλου μέρους των ευρωπαίων πολιτών και τη δυσπιστία τους απέναντι στις κυβερνήσεις, στο πολιτικό σύστημα γενικά και επίσης προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Είναι μια ευκαιρία αυτές οι εκλογές για να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη;

Ας το ελπίσουμε! Κατά τη γνώμη μου το εγχείρημα δεν θα είναι εύκολο. Οι κυβερνήσεις των 27 και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί  πρέπει να παρουσιάσουν, να εξηγήσουν και να δεσμευτούν προς τους πολίτες σε ένα πειστικό ρεαλιστικό σχέδιο για το πως πρέπει να πορευτεί η Ε.Ε. ώστε να εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον για τους ευρωπαίους και ιδιαίτερα για τους νέους. Βεβαίως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όλα αυτά τα χρόνια των πολλαπλών κρίσεων, κατέβαλαν προσπάθειες και επεξεργάστηκαν σχέδια και προτάσεις με σκληρή δουλειά και πολιτική δέσμευση. Τίποτα όμως δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συναίνεση και την ισχυρή πολιτική βούληση των κυβερνήσεων. Αυτή είναι η αλήθεια! Το ίδιο ισχύει και για τη συζήτηση για το μέλλον της Ε.Ε. και τις θεσμικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί σε ένα όλο και πιο ανταγωνιστικό παγκόσμιο περιβάλλον. Αναφέρομαι στην περίφημη Λευκή Βίβλο που παρουσίασε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπου προτείνει 5 εναλλακτικά «σενάρια» ως βάση για τη συζήτηση για το μέλλον της Ε.Ε. Ειλικρινά όμως δεν έχω πολλές ελπίδες ότι η προεκλογική καμπάνια για τις ευρωεκλογές θα επικεντρωθεί στα ζητήματα αυτά και δεν αναφέρομαι μόνο στην Ελλάδα.

3.  Με βάση την εμπειρία σας στη δημόσια επικοινωνία, ποια θεωρείτε εσείς ως τη μεγαλύτερη απειλή ή εμπόδιο στην ενημέρωση του κοινού ενόψει των ευρωεκλογών;

Θεωρώ ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η αδιαφορία του κοινού για τις ευρωπαϊκές εκλογές και αυτό καταγράφεται ως φαινόμενο σε πολλές χώρες μέλη της Ε.Ε. Από την άλλη πλευρά οι προσπάθειες του Κοινοβουλίου και της Επιτροπής στον τομέα της ενημέρωσης των πολιτών είναι σημαντικές, όμως θα πρέπει και οι εθνικές αντίστοιχες υπηρεσίες, οι κυβερνήσεις, τα πολιτικά κόμματα και το πολιτικό προσωπικό εν γένει να συστρατευθούν στην προσπάθεια να ενημερωθούν καλύτερα οι ευρωπαίοι πολίτες για τη σημασία των επερχόμενων εκλογών, τις προκλήσεις και κυρίως για το γεγονός ότι οι όποιες εξελίξεις αφορούν τους ίδιους και θα επηρεάσουν το παρόν και το μέλλον όλων μας. Μια άλλη σημαντική παράμετρος είναι η συστηματική νόθευση του δημοσίου διαλόγου από διάφορους αντιευρωπαϊκούς κύκλους μέσω των ψευδών και κατασκευασμένων ειδήσεων και η παραποίηση της αλήθειας σχετικά με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Βεβαίως, στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω  ότι ο ρόλος του Τύπου και των ΜΜΕ είναι καθοριστικός και πρέπει να υπογραμμίσω ότι στη χώρα μας η ροή των ευρωπαϊκών ειδήσεων έχει αυξηθεί σημαντικά. Τα τελευταία χρόνια οι δημοσιογράφοι και τα Μέσα δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον και αποκτούν γνώσεις σχετικά με τα θέματα της ευρωπαϊκής ατζέντας, καθόσον συνδέονται άμεσα με τα συμφέροντα της Ελλάδας και η αλληλεξάρτηση ευρωπαϊκών και εσωτερικών πολιτικών είναι δεδομένη.

4. Στην καθημερινότητα όμως πως αντιλαμβάνεται ο πολίτης τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Αυτό είναι και το ζητούμενο. Δεν είναι όμως απλό ούτε εύκολο. Στη χώρα μας οι ευρωπαϊκοί θεσμοί θεωρήθηκαν από σημαντικό μέρος της κοινής γνώμης ως υπεύθυνοι για την κρίση και τα μνημόνια. Βεβαίως η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και η ισχυρή πολιτική βούληση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής  Claude Juncker αλλά και άλλων ευρωπαίων ηγετών συνέδραμαν αποφασιστικά στη διάσωση των δημόσιων οικονομικών της χώρας. Πέραν αυτού όπως έχει πει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος Juncker «δεν είναι προφανές για τον κόσμο να ερωτευθούν την Εσωτερική  Αγορά..» θέλοντας να υπογραμμίσει ότι η καθημερινή σημαντική δουλειά στους ευρωπαϊκούς θεσμούς αποσκοπεί να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των πολιτών, να υποβοηθήσει την ανάπτυξη στις περιφέρειες, να βελτιώσει το περιβάλλον, να προστατεύσει την υγεία των καταναλωτών, να ενισχύσει την επιχειρηματικότητα, να βελτιώσει τους όρους στην αγορά εργασίας και τόσα άλλα που μας αφορούν και μας επηρεάζουν στην καθημερινότητα μας, έστω και αν δεν το αντιλαμβανόμαστε άμεσα. Όμως σε πολιτικό επίπεδο η Ε.Ε. πρέπει να συνεχίσει να προσφέρει εγγυήσεις και λύσεις στα προβλήματα των ευρωπαίων. Μια από τις βασικές αιτίες της δυσαρέσκειας των πολιτών είναι ότι οι πολιτικές και οικονομικές ηγεσίες στην Ευρώπη δεν κατάφεραν να διασφαλίσουν το επίπεδο ζωής και ευημερίας που απολάμβανε ο μέσος ευρωπαίος έως και την δεκαετία του 90. Η υψηλή ανεργία, ιδιαίτερα των νέων, η χρηματοοικονομική κρίση, η μετανάστευση, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η περιθωριοποίηση μερίδας του πληθυσμού, οδήγησαν στο να δημιουργηθεί ένα υπόστρωμα δυσαρέσκειας, δυσπιστίας και αντίδρασης στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Όμως θεωρώ ότι θα πρέπει να μην ξεχνάμε την αφετηρία και τα σημαντικά επιτεύγματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Τα 70 σχεδόν χρόνια διαρκούς ειρήνης στην Ευρώπη είναι ένα ιστορικό επίτευγμα. Την ίδια περίοδο η φιλελεύθερη δημοκρατία ευρωπαϊκού τύπου ταυτίστηκε με την ευημερία, την πρόοδο, την οικονομική ανάπτυξη, τα ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα, το κράτος δικαίου, τα πολιτιστικά επιτεύγματα και γενικά το υψηλό επίπεδο ζωής.

5.  Η κρίση όμως και το προσφυγικό ζήτημα (για να αναφέρουμε και ένα μείζον πρόβλημα για τη Σάμο και τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου), δημιούργησαν σημαντικά ρήγματα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα και υποδαυλίζουν τις εξάρσεις του εθνολαϊκισμού.

Είναι αλήθεια. Όμως το φαινόμενο είναι πολύ σύνθετο και οι προκλήσεις πολλές. Πολλοί μιλούν για υπαρξιακή κρίση της ΕΕ. Η ιστορία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μας διδάσκει ότι μέχρι σήμερα η Ευρώπη οικοδομείται μέσα από αλληλοδιάδοχες κρίσεις και αντιπαραθέσεις, όχι όμως με όπλα, αλλά με διάλογο, πολιτικές αντιπαραθέσεις, θεσμικές προσαρμογές και συμβιβασμούς. Προσωπικά θεωρώ ότι όσο τα πλεονεκτήματα από την ευρωπαϊκή ένωση και συνεργασία είναι περισσότερα από τα όποια μειονεκτήματα και ατέλειες, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δεν θα κινδυνεύσει. Στις ευρωπαϊκές εκλογές του προσεχούς Μαΐου εκτιμάται ότι οι παραδοσιακές φιλοευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις (κεντροδεξιά, σοσιαλιστές, κεντροαριστερά, φιλελεύθεροι κλπ) θα έχουν κάποιες απώλειες προς όφελος ευρωσκεπτικιστικών  πολιτικών ομάδων ή και καθαρά αντιευρωπαϊκών. Η αίσθησή μου είναι ότι οι φιλοευρωπαϊκές δημοκρατικές δυνάμεις θα εξακολουθήσουν να έχουν την απαραίτητη πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ώστε να οδηγούν τις εξελίξεις προς την πρόοδο, τη διασφάλιση της ευρωπαϊκής δημοκρατίας και του προτύπου κοινωνίας που κατέστησαν την Ευρώπη, εδώ και πολλές δεκαετίες, το πιο ελκυστικό και ασφαλές μέρος του κόσμου για να ζει κανείς. Στις 26 Μαΐου στη χώρα μας πρέπει να προσέλθουμε στις κάλπες και να μην γυρίσουμε την πλάτη στην Ευρώπη. Είναι καθήκον μας ως πολίτες  να προστατεύσουμε με τη δράση μας και με την ψήφο μας την ευρωπαϊκή δημοκρατία και τις οικουμενικές αξίες στις οποίες βασίζεται και με τις οποίες πρόκοψαν και δημιούργησαν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες τα τελευταία 60 χρόνια.