Ιωάννης Χατζηγιάννης. Ο ευφυής πολιτικός που μεταμόρφωσε το Καρλόβασι

Ο Ιωάννης Χατζηγιάννης γεννιέται το 1832 στο Νέο Καρλόβασι. Από το 1967 που πρωτοεκλέγεται πληρεξούσιος ασχολείται με την πολιτική. Είναι ο πιο ισχυρός πολιτικός άνδρας του νησιού στο χρονικό διάστημα 1867-1904.

Μετά τον Λυκούργο Λογοθέτη η προσωπικότητα του Χατζηγιάννη σκιάζει κάθε άλλη. Είναι η επιφανέστερη σαμιακή μορφή με τα λαμπρά του έργα και τη βαρύνουσα πολιτική του υπόσταση. Το πολιτικό του κύρος ξεπερνάει τα όρια του Καρλοβάσου. Από τους σημαντικότερους οικονομικούς παράγοντες του νησιού. Μεγαλοκτηματίας, έμπορος, εξαγωγέας κρασιού και οινοπνευματωδών, βιομήχανος.

Ο Ιωάννης Χατζηγιάννης είναι πάρα πολύ προοδευτικός για την εποχή του άνθρωπος. Το 1880 δημιουργεί αρδευτικό δίκτυο, αξιοζήλευτο και για τις μέρες μας.  Φέρνει κοπριά από τη Μικρά Ασία για τα δέντρα, Παράγει εσπεριδοειδή , εξαιρετικά μανταρίνια, τα οποία συσκευάζει με πρωτοποριακές για την εποχή του μεθόδους και τα εξάγει στη Ρουμανία και στη Ρωσία. Επίσης ιδρύει εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας, βραχύβιο βέβαια γύρω στο 1880. Είναι χαρακτηριστικό πως δίπλα στο σπίτι του, που βρίσκονταν στην περιοχή της Οσίας Ματρώνας, απέναντι από το Μέγαρο του Ηγεμόνα, είχε δημιουργήσει τον Μεγάλο Καφενέ, τον Κερκετέα, δικό του καφενείο, με ιδιαίτερα μεγάλη κίνηση για να αισθάνεται ο ίδιος ασφαλής.

Ήταν αρχηγός του κόμματος ή της μερίδας  ή της φατρίας του Καρλοβάσου ή της Δυτικής Σάμου ή του Χατζηγιαννικού, με έμβλημα την ελιά.  Συναρχηγοί του στη φατρία οι επίσης έμποροι και συνεργάτες του στις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, Γεώργιος Βλιάμος και Γεώργιος Νικολάου. Έδρα της φατρίας είναι το εμπορικό κατάστημα του Χατζηγιάννη στο Νέο Καρλόβασι.

Τα έργα του Χατζηγιάννη στο Καρλόβασι και στη Σάμο:

Χατζηγιάννειο Παρθεναγωγείο. Αποπερατώνεται το 1903.  Η δαπάνη κατασκευής ανέρχεται περίπου σε 50.000 φράγκα και καλύπτεται εξ ολοκλήρου από τον ίδιον.

Πορφυριάδα σχολή. Χτίζεται από την περιουσία της σχολής και με δωρεές του γιατρού Χριστοδούλου Μανταφούνη, του βιομήχανου Γεωργίου Νικολάου και του Ιωάννη Χατζηγιάννη. Δαπανώνται περισσότερες από 2.000 λίρες.

Κατασκευή με πρωτοβουλία του αμαξιτής οδού Βαθέος – Καρλοβάσου. Τον Απρίλιο του 1899 μετά από δημοπρασία η τεχνική εταιρία Ριβαμπέλλα και Γουναράκης, με εργολάβο τον Ιταλό μηχανικό Ιωσήφ Ριβαμπέλλα αναλαμβάνει την κατασκευή του οδικού συμπλέγματος του νησιού αντί ποσού 691.500 χρυσών φράγκων. Η κατασκευή χωρίζεται σε 3 τμήματα: Βαθέος – Καρλοβασίων, Καρλοβασίων- Χώρας και Καρλοβασίων Μαραθοκάμπου. Η πρωτοβουλία κατασκευής της οδού ανήκει στον Ιωάννη Χατζηγιάννη. Οι εργάτες και οι τεχνίτες είναι σαμιώτες.

Λιμάνια Καρλοβάσου, Βαθέος, Πυθαγορείου και Μαραθoκάμπου. Το λιμάνι των Καρλοβασίων είναι ένα από τα μεγαλύτερα έργα της ηγεμονικής περιόδου. Οι εργασίες κατασκευής του διαρκούν από το 1871 έως το 1903, δηλαδή πάνω από 30 χρόνια. Η ύπαρξη του λιμανιού συντελεί στην αύξηση  της οικονομικής και ιδιαίτερα της βιομηχανικής δραστηριότητας της πόλης.

Την περίοδο 1870-1900, που κυβερνά ουσιαστικά την Ηγεμονία της Σάμου το κόμμα του Ιωάννη Χατζηγιάννη, μεταμορφώνεται το παλιό μεγαλοχώρι Νέο Καρλόβασι σε αστική πόλη. Ανεγείρονται πολυτελείς ιδιωτικές κατοικίες, μεγαλοπρεπή δημόσια κτίρια, όπως η Πορφυριάδα, το Χατζηγιάννειο Παρθεναγωγείον,  το Ηγεμονικό Μέγαρο, οι αποθήκες εύφλεκτων υλικών, η μεγάλη γέφυρα Νέου – Μεσαίου, ολοκληρώνεται το χτίσιμο του λιμανιού, καταστρώνεται ρυμοτομικό σχέδιο, διαμορφώνεται το άλσος Πευκάκια, αρχίζει τη λειτουργία του ιππήλατου τροχιοδρόμου, διαπλατύνονται δρόμοι, καθιδρύεται η Εμπορική Σχολή, οικοδομείται η Μητρόπολης της Παναγίας, αφού προηγουμένως καταλύεται ο ναός του Αγίου Δημητρίου. Σε 3 δεκαετίες γίνονται όσα δεν είχαν γίνει επί 300 χρόνια.

Η φιλαρμονική Εταιρεία Καρλοβάσου «Κλεάνθης ο Σάμιος» είναι εκβλάστημα αυτής της αναμορφωτικής εποχής. Είναι χαρακτηριστική η κοινωνική προέλευση των ιδρυτών: έμποροι, βυρσοδέψες, επιστήμονες. Η αγορά των οργάνων και μουσικών βιβλίων γίνεται με χρήματα που προσφέρουν εθελοντικά οι Ιωάννης Χατζηγιάννης κ.α

Όπως φαίνεται ο Ιωάννης Χατζηγιάννης τρέφει θέρμη και ιδιαίτερη αγάπη για το Καρλόβασι. Επί των ημερών του το Καρλόβασι αναδεικνύεται σε ένα νησιωτικό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο στο ανατολικό Αιγαίο. Με τις πρωτοβουλίες και τα έργα του το Καρλόβασι καθίσταται η πρωτεύουσα της Δυτικής Σάμου.

Ο Χατζηγιάννης είναι άνθρωπος ευφυής, πανέξυπνος, με φαντασία, με σπάνια αντίληψη και νοημοσύνη, δημιουργικός, πρωτοποριακός κτηματίας με οργάνωση και πρακτικό νου και παρά την έλλειψη της μορφώσεως κατόρθωνε να ηγείται ανθρώπων μορφωμένων.

Υποχωρεί κάποτε σε ζωτικά για τον τόπο ζητήματα, όταν πιέζεται κομματικά. Κλασσικό παράδειγμα το λιμάνι Καρλοβάσου. Με τη σωστή κρίση που έχει για όλα τα τοπικά προβλήματα, αντιλαμβάνεται πως το λιμάνι δεν πρέπει να γίνει στον όρμο του Παλαιού Καρλοβάσου, αλλά στην εκβολή του Καστανιώτικου χειμάρρου με εκβάθυνσή του μέχρι τα Καναπτσέικα, οπότε θα εξασφαλιζόταν και θα προστατεύονταν από το σφοδρό καρλοβασίτικο βοριά. Ωστόσο υποχωρεί και κατασκευάζει το λιμάνι στη σημερινή του τοποθεσία για να μη δυσαρεστήσει και χάσει τους παλαιοκαρλοβασίτες ψηφοφόρους του.

Πεθαίνει στην Αθήνα στο θεραπευτήριο «Ευαγγελισμός» στις 4 Αυγούστου 1914, έχοντας γράψει την ιστορία του.

* Από το βιβλίο Καρλόβασι Σάμου. Ένα νησιώτικο και βιομηχανικό κέντρο στο ανατολικό Αιγαίο, Δήμος Σάμου ΓΑΚ Αρχεία ν. Σάμου, Αθήνα 2007