Πανηγυρίζει ο Ιερός Ναός Αγίου Σπυρίδωνος - Η ιστορία του μεγαλοπρεπούς Ναού

Πανηγυρίζει ο Ιερός Ναός Αγίου Σπυρίδωνος, στην πόλη της Σάμου.

Tην Τετάρτη,  11 Δεκεμβρίου, στις 18.30, θα τελεστεί μέγας Πανηγυρικός Εσπερινός χοροστατούντος του μητροπολίτη Σάμου, κ.κ. Ευσεβίου. Ανήμερα της γιορτής του Αγίου, από 07.00-10.30, θα τελεστεί εόρτιος Όρθρος και Θεία Λειτουργία ιερουργούντος του μητροπολίτη Σάμου και στις 17.30 θα ψαλεί  μεθεόρτιος Εσπερινός μετά της Ιεράς Παρακλήσεως και των εγκωμίων του Αγίου. Την Παρασκευή, 13 Δεκεμβρίου, στις 17.30  θα ψαλεί ο Εσπερινός μετά των Χαιρετισμών του Αγίου Σπυρίδωνος.

Ο Ιερός Ναός Αγίου Σπυρίδωνος

Μέσα στο δημοτικό κήπο της Σάμου, όπου υπάρχει ακόμη μια μαρμάρινη στήλη με ανάγλυφο άγιο ποτήριο και ένα φανό με σταυρό, υπήρχε ένα μετόχι της Ιεράς Μονής της Ζωοδόχου Πηγής, το οποίο μετά το 1870 χαρακτηρίστηκε ως ενοριακός ναός, προκειμένου να εξυπηρετήσει, καθώς φαίνονταν, ανάγκες της εποχής. Μετά το 1891, χτίστηκαν γύρω του διάφορα οικήματα για τη στέγαση υπηρεσιών, όπως η σαμιακή Βουλή και η κατοικία του Ηγεμόνα. Ο παλιός εκείνος ναϊσκος ήταν τρίκλιτος και τρισυπόστατος. Η κεντρική του υπόσταση ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Σπυρίδωνα, η δεξιά στην Αγία Αικατερίνη και η αριστερή του στον Άγιο Διονύσιο, χωρίς να υπάρχει επικοινωνία ανάμεσα στα τρία ναίδρια. Κάθε υπόσταση έφερε τρεις τρούλους.

Με την αύξηση του πληθυσμού ο μικρός αυτός ναός δεν επαρκούσε για τις θρησκευτικές ανάγκες του πληθυσμού της πρωτεύουσας. Έπρεπε, λοιπόν, να κτισθεί μεγαλύτερος ναός, όμως δεν υπήρχαν χρήματα. Οι συνδρομές των πιστών και των ενοριτών ήταν τελείως ανεπαρκείς για ένα τέτοιο εγχείρημα. Σε κοντινή απόσταση από τον ναϊσκο υπήρχε ένα οίκημα που άνηκε στον μητροπολίτη Σάμου, Γαβριήλ Κατσαρό και που το χρησιμοποιούσε σαν Μητροπολιτικό Μέγαρο, ενώ συχνά ιερουργούσε στο κοντινό εκκλησάκι μια και ήταν πολύ ηλικιωμένος.

Την εποχή εκείνη οι ενορίτες θεωρούσαν τον Γαβριήλ ως τον καταλληλότερο άνθρωπο για να αναλάβει την ανέγερση μεγαλύτερης εκκλησίας με δικά του έξοδα, επειδή οι δαπάνες της διαβίωσής του ήταν λιτές και ελάχιστες. Δυστυχώς όμως ο Γαβριήλ πέθανε ξαφνικά και τα όνειρα εκείνα έμειναν ανεκπλήρωτα. Ήταν όμως η εποχή που η Σάμος άρχιζε να ευημερεί με τις βιομηχανίες των σιγαρέττων, που τα προϊόντα τους διαδόθηκαν σ΄ όλον τον κόσμο και οι Σάμιοι διακρίνονταν προπαντός για τα αισθήματα ευσέβειας και φιλοπατρίας. Τότε εμφανίστηκε ο Μέγας ευεργέτης Αλέξανδρος Πασχάλης που διέθεσε τεράστια ποσά σε σχολές, ευαγή ιδρύματα, εκκλησίες, Εθνική Άμυνα κτλ. Πρέπει να σημειωθεί πως ενώ τα θεμέλια του Ναού είχαν γίνει το 1892 το έργο διακόπηκε από έλλειψη χρημάτων μέχρις ότου ανέλαβε ο Πασχάλης την ανοικοδόμηση το 1907 με αρχιτέκτονα το μηχανικό Αγγελίδη.

Ο ρυθμός του Ναού είναι βυζαντινός με εμβαδόν 512 τετραγωνικά μέτρα και ύψος 24 μέτρα. Πάνω από την εξωτερική πύλη του Ιερού Ναού διαβάζεται η ακόλουθη επιγραφή: ΕΥΣΕΒΙΗΣ ΤΕΚΜΑΡ ΝΗΟΝ ΠΕΡΙΚΑΛΛΕΑ ΤΟΝΔΕ ΔΕΙΜΑΤ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΣΧΑΛΕΙΟ ΠΥΚΙΝΗ ΦΡΗΝ ΕΣ ΑΕΙ ΠΑΤΡΗΜΕΝ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΦΙΛΟΤΗΤΟΣ ΖΗΛΩΤΗΣ Δ’ ΑΡΕΤΗΣ ΣΗΜ ΕΠΙΓΙΓΝΩΜΕΝΗΣ ΑΛΛΑ ΤΕΟΝ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΕΔΟΣ ΟΛΒΙΕ ΘΑΥΜΑΣΙ ΣΩΖΕ ΗΔΕ ΔΟΜΗΤΟΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΣΑΜΙΩΝ ΠΟΛΙΑΣ ΚΤΙΤΩΡ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ 1909».

Ο Πασχάλης με δαπάνες του κόσμησε το νεόκτιστο ναό με εικονοστάσιο άφταστης τέχνης από ξύλο καρυδιάς το οποίο φιλοτέχνησαν μεγάλοι τεχνίτες στην Κωνσταντινούπολη και με την εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνος. Οι υπόλοιπες εικόνες και η αγιογράφηση του Ναού έγινε από προσφορές των ενοριτών. Η εικόνα στο Δεσποτικό θρόνο, έργο του Γ. Βελλή, αποτελεί δωρεά του μητροπολίτη Σάμου, Κωνσταντίνου Βοντζαλίδη, όπως αναφέρει η υπάρχουσα επιγραφή. Οι εικόνες του Αγίου Ανδρέα και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης είναι αφιερώματα του Ηγεμόνα Ανδρέα Κοπάση και της συζύγου του Ελένης.

Πρώτοι εφημέριοι του ναού διετέλεσαν οι αιδεσιμότατοι Δημήτριος Κοκκώνης και Εμμ. Χατζηιωάννου.

Το έργο περατώθηκε το φθινόπωρο του 1909, όταν Ηγεμόνας ήταν πια ο Ανδρέας Κοπάσης και τα επίσημα εγκαίνια έγιναν την Κυριακή, 12 Δεκεμβρίου, την ημέρα της γιορτής του Αγίου Σπυρίδωνα. Η τελετή έγινε με κάθε επισημότητα.

Την παραμονή των εγκαινίων, ο διευθυντής του Ιεροδιδασκαλείου »Ανατολή» αρχιμανδρίτης Παρασκευαϊδης έψαλε μέγα  Εσπερινό με αγρυπνία που κράτησε ως τα μεσάνυχτα.

Ανήμερα και πριν την τελετή των εγκαινίων έγινε λιτανεία για να μετακομισθούν τα ιερά λείψανα του Αγίου από την παλιά εκκλησία του στον εγκαινιαζόμενο καινούργιο μεγαλοπρεπή ναό, ενώ αθρόα πλήθη κόσμου συνέρρευσαν από όλες τις άκρες του νησιού και της πρωτεύουσας. Την τελετή των εγκαινίων τίμησαν με την παρουσία τους ο ηγεμόνας Ανδρέας Κοπάσης με την Ηγεμονίδα Ελένη, οι πληρεξούσιοι, οι βουλευτές, οι πρόξενοι των ξένων χωρών, οι αρχές του τόπου και σύσσωμος ο λαός του νησιού.

* Από το βιβλίο «Ο Αλέξανδρος Πασχάλης και το πολύπλευρο έργο του», Συγγραφέας: Μανώλης Ι. Νικολαϊδης.