"Η Σάμος του χτες" του Νίκου Νόου - Τα καζάνια της σούμας

Κάθε χρόνο, γύρω στον Νοέμβρη, ξεκινάει η απόσταξη των «πατημένων» σταφυλιών (τσάμπουρα) που έχουν βγάλει τους πολύτιμους χυμούς τους στα πατητήρια, σήμερα στα σύγχρονα οινοποιεία με τεχνικά μέσα, κάποτε με πάτημα των σταφυλιών και την κατάληξη του μούστου στα μικρά Πολύμνια, πηγαδάκια, που ήταν γεμάτη η ύπαιθρος της Σάμου. 

Αυτά τα τσάμπουρα τα μαζεύουν οι παρασκευαστές της απόσταξης και περιμένουν να πάρουν την άδεια από τις αρμόδιες αρχές για να ξεκινήσουν την κοπιαστική εργασία τους. 

Είναι κοπιαστική για πολλούς λόγους. Ένας είναι να προλάβουν τις ημερομηνίες που τους παρέχει η άδεια και να αποστάξουν όλη την παραγωγή που έχουν συγκεντρώσει. 

Όμως η παραδοσιακή δουλειά, απ` όπου βγαίνει η περίφημη Σαμιώτικη Σούμα, έχει και τις ευχάριστες στιγμές της, τα μοναδικά βράδια, όπου μαζεύονται γύρω από το καζάνι της φωτιάς, η παρέα του παραγωγού, φίλοι και συγγενείς, κάθονται σε καρέκλες, καφάσια και πάγκους, ψήνουν στην πυρήνα μελιτζάνες, ένας σπουδαίος μεζές για το μεγάλο βράδυ ενώ δεν απουσιάζουν οι μπριζόλες, τα χταπόδια, οι χοιροκεφαλές, τα ψημένα κυδώνια, καπήρες και οι τηγανίτες με τουλουμίσιο τυρί. Το κρασί ρέει άφθονο από τα βαρέλια του παραγωγού. Μπορεί να απουσιάζει ο οινοχόος, όμως η κανάτα μεταφέρεται με γέλια και χαρές, από χέρι σε χέρι και ξεδιψάει την ανυπόμονη παρέα. Πριν ξεκινήσουν τα τραγούδια, έχουν προτεραιότητα τα πιπεράτα αστεία και οι ξεκαρδιστικές ιστορίες. Κάθε τόπος, κάθε καζάνι, έχει τις δικιές του ιστορίες. Ζωντανεύουν πρόσωπα που έχουν αφήσει τη στάμπα τους στο χωριό, ωραίοι άνθρωποι με τα καλαμπούρια τους και τα αστεία τους διασκέδαζαν σε χρόνους δύσκολους τους ξωμάχους του βουνού και της κοιλάδας.

Οι Αμπελιώτες (Άμπελος) μας θυμίζουν με ένα τεράστιο αεροπανό που στήνουν κάθε χρόνο στο Μαλαγάρι, την γιορτή της Σούμας που γίνεται στο χωριό τους. Είναι μια καλή προσπάθεια, να σπάσουμε την χειμωνιάτικη απομόνωση και να δώσουμε ζωντάνια σε χωριά και τόπους, που κινδυνεύουν από την εγκατάλειψη και την ερήμωση. Αν η πρόσκληση συνοδεύεται από μανίτες και χαμάδες, τότε μιλάμε για μοναδική προσφορά που βρίσκεται στην κορωνίδα της μεσογειακής δίαιτας! 

Οι Κρητικοί διαφημίζουν και πλασάρουν την τσικουδιά, το  δικό τους προϊόν της απόσταξης. Εμείς βρισκόμαστε πολύ πίσω. Ενώ διαθέτουμε σπουδαία και εκλεκτά και μοναδικά ίσως προϊόντα για εμφιάλωση και τυποποίηση, όπως η Σούμα που αναφερόμαστε σήμερα, το νερό, το λάδι, οι ελιές, η περίφημη χαμάδα, ο χυμός από τα πορτοκάλια, ακόμα κομπόστες και γλυκά. Κάποτε η Σάμος είχε μικρές βιοτεχνίες παρασκευής γλυκών και λουκουμιών όπου δούλευε ένας σημαντικός  αριθμός εργατών και ο αγρότης είχε ένα καλό εισόδημα. Τώρα όλα εισαγωγής, και μόνο η Σούμα στα καζάνια μετράει βαθμούς και γαλόνια!!!

Η φωτογραφία είναι από το καζάνι του Ανδρέα Ανδρέου από το Παλιόκαστρο. Ο Ανδρέας είναι ένας δυναμικός αγρότης – παραγωγός και σεμνός αγωνιστής της δημοκρατίας. Την «επιχείρηση» της απόσταξης συνεχίζει σήμερα επάξια ο γιός του Αργύρης Ανδρέου.

Τα καζάνια της απόσταξης για την Παρασκευή της Σούμας, θα συνεχίσουν να καίνε κάθε φθινόπωρο και να δέσουν τον ιστό της ανθρώπινης κοινωνίας, με ακατάλυτους δεσμούς φιλίας, ειρήνης και αδελφοσύνης.

Νίκος Νόου