77 χρόνια από την άφιξη του Ιερού Λόχου στη Σάμο

77 χρόνια συμπληρώνονται από την άφιξη του Ιερού Λόχου στη Σάμο με αρχηγό τον Συνταγματάρχη Χρ. Τσιγάντες, μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβριο του 1943. Οι βρετανικές δυνάμεις κινήθηκαν στα πρώην ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα, ενώ το τμήμα Καταδρομών Α’ του Ιερού Λόχου έπεσε με αλεξίπτωτα στη Σάμο στις 31 Οκτωβρίου.

Όπως αναφέρει ο Κώστας Πτίνης στα "Χρόνια Κατοχής" «ο Tσιγάντες ενημερώθηκε για την επιχείρηση που θα γίνονταν με πτώση από αεροπλάνα στη Σάμο. Και στις 4 το απόγευμα απογειώθηκαν από στρατιωτικό αεροδρόμιο του Καϊρου με κατεύθυνση τη Σάμο, χωρίς κανείς να ξέρει τον τόπο προορισμού, που ήταν η περιοχή της Βλαμαρής.

Ο Τσιγάντες έπεσε πρώτος, μόλις την τελευταία στιγμή ενημερώθηκε για τον τρόπο πτώσεως, ακολουθούμενος από τον Άγγλο σύνδεσμο Ρίτσαρντ Λη. Και στον αέρα οι Ιερολοχίτες, καθώς ανοίγονταν τα αλεξίπτωτα, άρχισαν να τραγουδούν τη Σαμιώτισσα".

Ο  ίδιος ο Τσιγάνες γράφει ( βιβλίο «Ο Άγγλος Πρόξενος, Πέτρος Στ. Μακρής Στάϊκος, Εκδόσεις Ωκεανίδα):

«Με ξυπνήσανε όταν ζυγώναμε, φαινότανε δεξιά μας τα φώτα της Τουρκίας. Ήμαστε το πρώτο αεροπλάνο, θα πηδούσα πρώτος φυσικά. Είχα βάλει τον Κάντα τελευταίο όπως ήτανε γίγαντας να τους σπρώχνει να μην αργήσουνε και πέσει κανείς στη θάλασσα. «Κύριε διοικητά, να προσέχετε, ενωμένα τα ποδάρια, κύριε διοικητά…» «Κύριε διοικητά, να προσπαθήσετε να πέσετε αριστερά, να πιάσετε με τον μηρό και με την πλάτη…Κύριε διοικητά..».

Τους είπα να τραγουδήσουνε τη Σαμιώτισσσα μόλις βγούνε από το αεροπλάνο. Το κόκκινο φως στην πόρτα, όρθιος έτοιμος. «Jump, πήδα», μου φώναξε ο Εγγλέζος. Πήδηξα σπρωγμένος από το τσαμπί πίσω μου. Από τα 200 μέτρα που πηδήσαμε, φαίνονταν τα σπίτια, ο δρόμος,  οι φωτιές που έδειχναν το διάδρομο. Ένα δύο δευτερόλεπτα έπεφτα σαν μολύβι, έπειτα άνοιξε το αλεξίπτωτο. «Ενωμένα τα πόδια κύριε διοικητά» μου φώναζε ο Μάραντος. Οι άλλοι τραγουδούσαν το Σαμιώτισσα. Έφτασε το δεύτερο αεροπλάνο, το τρίτο. Και ένα ένα έβλεπες τα αλεξίπτωτα να ανοίγουνε κανονικά. Άκουγες τη Σαμιώτισσα από τον ουρανό».

Στην άφιξη του Ιερού Λόχου αναφέρεται και ο Κώστας Καλατζής στο βιβλίο «Ασημόπετρα». «Είχαμε φτάσει από νωρίς μ΄ ένα κονβόι ιταλικές καμιονέττες. Ο ταγματάρχης Ντουγκ ξεχώρισε μια χέρσα άπλα κι οι φαντάροι του φτιάξανε ένα μεγάλο παραλληλόγραμμο με γκαζοντενεκέδες κομμένους στη μέση και γεμάτους στουπί ποτισμένους στο πετρέλαιο. Όλα ετοιμάστηκαν ταχτικά και γρήγορα». «Κατά τις 9 ακούστηκαν απ’ το Νοτιά τ’ αεροπλάνα. Ανάψανε τα στουπιά στους γκαζοντενεκέδες, ο κάμπος πήρε μια γιορταστική όψη. Τ’ αεροπλάνα ζυγώσανε – ήταν Douglas Dacota - περάσανε από πάνω μας με αναμμένα τα πλοηγικά τους. Καβατζάρανε τους λόφους, φέρανε μια βόλτα  πάνω από την πολιτεία και γυρίσανε πάλι μαζί με τον άνεμο. Τραβήξανε κατά τη θάλασσα, πήραν ανοιχτή στροφή και κόντρα πια στον άνεμο ήρθαν. Τόνα πίσω απ’ το άλλο. Χαμηλώσανε, περάσανε πάνω από τις φωτιές και παίρνοντας μαλακά ύψος, κόψανε πίσω κατά το Νοτιά. Ένα..δύο…τρία… τέσσερα..., πέντε. Σε λίγο οι κινητήρες τους μόλις που ακούγονταν. Έμεινε μόνο η νύχτα και η θυμωμένη παρουσία του ανέμου. Για λίγο… Ύστερα κάτι από ψηλά.. Ένα σούρισμα σαν μέσ’ από ξάρτια και ίσκιοι να μεγαλώνουν κάτω από το φως των αστεριών. Το σκοτάδι ζωντάνεψε. Ακούγονταν πρώτα ένα μεταξωτό θρόισμα, ύστερα ένας γδούπος, γρήγορα ποδοβολητά..». «Σε όλην την άπλα της Βλαμαρής. Ο άνεμος σκόρπισε τους άνδρες που πέφτανε. Στ’ αμπέλια, στα χωράφια. Δω και κει ανάψανε κλεφτοφάναρα. Χαμηλές, λαχανιαστές κουβέντες κι η μονάδα σβέλτη πήρε να συγκεντρώνεται στο φωτισμένο παραλληλόγραμμο, με τ’ αλεξίπτωτα πακεταρισμένα στους σάκκους τους».

Η Στρατιωτική Επιθεώρηση (Σεπτ – Οκτ 2002) αναφέρει: «Με το τμήμα των 200 Ιερολοχιτών που ρίχτηκε με αλεξίπτωτα στη Σάμο (οροπέδιο Βλαμαρής) και του οποίου διοικητής ήταν ο αντισυνταγματάρχης Ιππικού Ανδρέας Καλλίνσκης – μετέπειτα ιδρυτής και πρώτος αρχηγός των Ελληνικών Μονάδων καταδρομών- έπεσε και ο διοικητής του Ιερού Λόχου ηλικίας τότε 46 ετών. Και οι δυο εκείνοι άριστοι αξιωματικοί σχεδόν συνομήλικοι δεν είχαν καν εκπαιδευτεί στην πτώση με αλεξίπτωτο είχαν όμως τη θέληση και το θάρρος ν ’αντιμετωπίζουν με αποφασιστικότητα οποιαδήποτε δυσκολία ή εμπόδιο, αλλά και κίνδυνο, κατά την εκτέλεση της αποστολής του. Προσγειώθηκαν και οι δύο σώοι και αβλαβείς. Κατά το πρώτο 15νθημερο του Νοεμβρίου ο Ιερός Λόχος, με σταθμό διοικήσεως στο χωριό Μυτιληνιοί, αποτέλεσε τον πυρήνα της άμυνας του νησιού εναντίον ενδεχόμενης επίθεσης των Γερμανών, στην οποία συμμετείχαν: η Ιταλική μεραρχία Κούνεο, 1.200 Έλληνες αντάρτες και βρετανική δύναμη 700 ανδρών». 

Ο ερχομός του ιερού Λόχου έδωσε φτερά στο λαό. Ο χρονογράφος της εποχής περιγράφει με συγκίνηση για τις ημέρες εκείνες.

«Η άφιξη εις τη Νήσον μας των πρώτων Ελληνικών Στρατιωτικών τμημάτων Μέσης Ανατολής μεταξύ των οποίων πολλοί Σάμιοι έδωκεν εις το λαόν την ευκαιρίαν της εκδηλώσεως των θερμών αισθημάτων τα οποία τρέφει προς τους εκλεκτούς αγωνιστάς του Αλαμέιν και της Δυτικής Ερήμου, τους μαχητάς της Τριπολίτιδος και Τυνησίας.

Εκπληρούσα απαίτησιν της Λαϊκής θελήσεως επιθυμούσης επισήμως να χειροκροτήσει τα γενναία Ελληνόπουλα, η Στρατιωτική Δοίκησις Σάμου ετέλεσεν τα πρώτας απογευματινάς ώρας της Κυριακής Δοξολογίαν εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν Αγ. Νικολάου.

Η πόλις μας από πρωίας είχε σημαιοστολισθή προεξαρχόντων των δημοσίων γραφείων και του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, όπου εκυμάτιζον αδελφωμέναι αι σημαίαι των συμμάχων.

Την 3.20 άρχισε  προσέλευση των επισήμων. Πρώτος προσήλθε ο αρχηγός των εν' Σάμω Συμμαχικών στρατευμάτων Βρεττανός ταξίαρχος Baird μετά του επιτελείου του. Ακολούθησε ο Έλληνας συνταγματάρχης κ. Αλκιβιάδης Μπουρδάρας, η αντιπροσωπεία των Ελληνικών τμημάτων Μέσης Ανατολής, οι αρχηγοί του ανταρτικού σώματος και ο Ιταλός μέραρχος Σολνταρέλλι με αντιπροσωπεία αξιωματικών της Μεραρχίας.

Τελευταίος προσήλθε ο υπουργός Πρόνοιας και αντιπρόσωπος της Εθνικής μας Κυβέρνησης κ. Εμμ. Σοφούλης. Την άφιξή του χαιρέτησαν με διαρκείς επευφημίες ο συγκεντρωμένος στους δρόμους σαμιώτικος λαός. Αμέσως μετά ξεκίνησε η δοξολογία χοροστατούντος του σεβασμιωτάτου μητροπολίτη που εκφώνησε σχετικό λόγο. Οι επίσημοι μετά κατευθύνθηκαν στην πλατεία Πυθαγόρα για να παρακολουθήσουν την παρέλαση. Πλήθη λαού είχε παραταχθεί σε όλο το μήκος της παραλιακής και της πλατείας Πυθαγόρα και με ενθουσιασμό υποδέχτηκαν και πάλι τον κ. υπουργό Πρόνοιας.

Οι επίσημοι κατέλαβαν τις θέσεις τους και ακριβώς απέναντι παρατάχθησαν τα κυανόλευκα λάβαρα των Οργανώσεων.

Μετά από λίγα λεπτά άρχισε η παρέλαση των τμημάτων. Είναι αδύνατον να περιγραφεί ο ενθουσιασμός του κοινού και οι ζητωκραυγές που επακολούθησε την εμφάνιση των Ελλήνων ηρώων. «Δάκρυα χαράς και υπερηφάνειας υηλάκωναν τα παρειάς των Ελλήνων και οι λυγμοί των διέκοπτον τας ζητωκραυγάς. Και διήρχοντο οι άνδρες, οι συγγραφείς του Έπους των Αλβανικών και Μακεδονικών Βουνών, της Αφρικανικής Ερήμου και τα αρρενωπά παραστήματα των και η αποφασιστική και γλυκειά φυσιογνωμία των διεκήρυσσον το Ελληνικόν πιστεύω, το πιστεύω των αιώνων, αυτό που συνυφασμένον είναι με τον όρκο των Αθηναίων εφήβων «Αμυνώ και μόνος και μετά πολλών και την πατρίδα ουκ ελάττω παραδώσω». Και παρήλαυνον προ των επισήμων, προ του υπουργού της Ελλάδος, προ του λαού δακρύοντες και αυτοί προ της δικής μας χαράς. Και το τραγούδι των ήτο το τραγούδι της Αυριανής Μεγάλης Ελλάδος. Ήτο η υπόσχεσις της καλής αύριον, η πίστις επί τη ζωτικότητα της Φυλής και το αθάνατον του πνεύματος των προγόνων. Το πέρας της παρελάσεως εύρε το λαόν διατελούντα υπό την επήρειαν βαθύτατης συγκινήσεως".

Μετά την αποτυχία για τη «Διάνοιξη του Αιγαίου» ο Ιερός Λόχος αποχώρησε από τη Σάμο. Ο Συνταγματάρχης Τσιγάντες μαζί με τον απερχόμενο Ιερό Λόχο πέτυχαν ένα μεγάλο κατόρθωμα: να  εκκενώσει (17 και 18 Νοεμβρίου 1943) με καΐκια προς την Τουρκία νησιώτες πρόσφυγες, Ιταλούς  στρατιωτικούς και Έλληνες αντάρτες. Αμέσως μετά την εκκένωση της Σάμου, ο Ιερός Λόχος μεταφέρθηκε από την Τουρκία στην Αίγυπτο και την Παλαιστίνη.

Xριστόδουλος Τσιγάνες