Σαν σήμερα πριν 100 χρόνια...

Από το βιβλίο «Θεμιστοκλής Σοφούλης. Πρωθυπουργός της Ελλάδος», του Κώστα Πτίνη.

«Το πρωί της Κυριακής ένας φαιδρός και ωραίος ήλιος χρύσωνε τα πρασινοστόλιστα βουνά της Σάμου μας. Ο καιρός ήταν εξαίσιος. Γαλήνη τερπνή επικρατούσε. Ούτε ένα σύννεφο δεν σκίαζε τον ουρανό. Η θερμοκρασία ήταν μέτρια και ένας γλυκύτατος ζέφυρος έστελνε θωπευτικά φιλιά προς κάθε ύπαρξη. Νόμιζε κανείς πως και η άψυχος φύση πανηγύριζε την εθνική χαρά. 

Ακόμα δεν είχε φτάσει 8 το πρωί και τα κέντρα της πρωτεύουσας μας άρχισαν να πλημμυρίζουν από πλήθος λαού.  Στις 2 το μεσημέρι ακριβώς, οι καμπάνες όλων των Ναών της πρωτεύουσας άρχισαν να κρούουν χαρμόσυνα. Το πλήθος έσπευσε προς το νεόδμητο και ευρύχωρο ναό του Αγίου Σπυρίδωνος, όπου θα λάμβανε χώρα η τελετή. Οι πληρεξούσιοι της Εθνοσυνελεύσεως συγκεντρώθηκαν στα προπύλαια του Βουλευτηρίου.

Στην αυλή του Ναού μέχρι το βουλευτήριο είχαν παραταχθεί οι άνδρες της πολιτοφυλακής με τα όπλα τους, οι μαθητές του ιεροδιδασκαλείου κρατώντας εθνικές σημαίες και οι μαθητές του γυμνασίου και των άλλων σχολείων, καθώς και οι μαθήτριες του Παρθεναγωγείου, ντυμένες στα λευκά, κρατώντας όλοι από μία ελληνική σημαία. Το θέαμα που παρουσίαζαν, ιδίως οι μικρές αυτές ελληνίδες, ήταν εξαιρετικά ωραίο. Στα προπύλαια του Ναού είχαν λάβει θέση τα μέλη της φιλαρμονικής. Ο Ναός εσωτερικά είχε διακοσμηθεί μεγαλοπρεπώς. Εθνικές σημαίες είχαν αναρτηθεί σε διάφορα μέρη. Στο μέσο ακριβώς, όπου και η έδρα του προεδρείου, είχε στηθεί ωραίος βωμός. Πάνω από το προεδρείο είχαν αναρτηθεί οι εικόνες του Βασιλιά και του διαδόχου.

Οι πληρεξούσιοι προσερχόμενοι σε σώμα στο ναό κατέλαβαν το κέντρο αυτού, όπου είχαν τοποθετηθεί καθίσματα. Μετά από λίγο προσήλθαν και οι τέως σύμβουλοι της Ηγεμονίας και πολλοί άλλοι εκ των υπαλλήλων, ανωτέρων και κατωτέρων.

Αφού προσήλθαν όλοι και ο Ναός γέμισε με κόσμο, με χιλιάδες να βρίσκονταν έξω από αυτόν, κατέβηκε τις σκάλες του βουλευτηρίου ο Θεμιστοκλής Σοφούλης ακολουθούμενος από τους συμβούλους της Ηγεμονίας και βάδισε προς το Ναό εν μέσω επευφημιών. Προηγείτο ο γιος του Πάνος, ο οποίος κρατούσε μια μεγάλη σημαία, που την άφησε στο βωμό.

Στις 3 το μεσημέρι και εν μέσω κατανυκτικής σιγής άρχισε η συνεδρίαση της Συνελεύσεως και ο πρόεδρος διέταξε την ανάγνωση του καταλόγου των πληρεξούσιων. Και τότε ηγέρθη ο Θεμιστοκλής Σοφούλης δακρύων, μη δυνάμενος να κατασιγάση τα αισθήματα του και είπε τα εξής:

«Δεν έχετε ανάγκη να σας εξηγήσω τον σκοπό που σας κάλεσα, με τόσην σπουδή και βίαν, διότι όλοι αναμένατε με ακράτητον αγωνίαν την στιγμή αυτή που συγκεντρούνται πόθοι και όνειρα ολόκληρων αιώνων, την τρισευλογημένην αυτή στιγμή που μας αποδίδει την αληθινή ζωή, την αληθινή ελευθερία, την αληθινή ευτυχία.

Γεγονότα μεγάλα, ως αυτό, δεν έχουν ανάγκην να πανηγυρισθούν με λόγια, ομιλούν μόνα των και χύνουν την πιο μεγάλη και πιο ιερά συγκίνηση που είναι ικανή να δεχθή η ανθρώπινη ψυχή.

Και τίποτε άλλο δεν ημπορεί να μιλήσει ευγλωττότερον και να παραστήσει την ιερότητα της στιγμής, όσον η άφωνη αυτή Σημαία που συμβολίζει το μεγαλείο και την ενότητα της φυλής μας. Σημαία που συνοδεύει τώρα η Δόξα και ριπίζουν οι πτερυγισμοί της Νίκης. Σημαία που χαρίζει τας ημέρας αυτάς από τα τιμημένα χέρια του Διαδόχου την ελευθερία και την ανάστασιν εις όλο το αλύτρωτο γένος, Σημαία που από τη στιγμή αυτή είναι και η επίσημος Σημαία της Σάμου.

Κύριοι πληρεξούσιοι,

Εγερθήτε και χαιρετίσατε την Σημαίαν του Έθνους μας. Εργερθήτε και κλίνατε τας κεφαλάς προ των ιερών και οσίων. Την στιγμή αυτήν πραγματοποιούνται προαιώνιοι πόθοι και κηρύσσεται η Σάμος ελευθέρα χώρα υπό το σκήπτρο της Α. Μεγαλειότητος του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου του Α’ και επαρχία αναπόσπαστος της μιας και αδιαιρέτου Ελληνικής Πατρίδος».

Αι τελευταία φράσεις τα οποία τόνισε έτι περισσότερο η χειρονομία του ανοίγματος της επί του βωμού Σημαίας ελέχθησαν υπό του Σοφούλη κλαίοντος, κανείς δε των παρόντων δεν ηδυνήθη να συγκρατήσει τα δάκρυά του.

Μετά πεντάλεπτον αποκατασταθείσης ησυχίας η οποία όμως αμέσως μεταβλήθηκε εις οχλοβοή λόγω του γενικού ενθουσιασμού ο ο Σοφούλης ανέγνωσε το ψήφισμα της Ενώσεως

Η Εθνοσυνέλευσις των Σαμίων συνελθούσα σήμερον τη 11^η Νοεμβρίου εις τακτική συνεδρίαν και συνεπεία ειδικής και επιτακτικής εντολής του Σαμιακού Λαού

ΨΗΦΙΖΕΙ

Άρθρο 1. Κηρύττει την Ένωσιν της Σάμου μετά του ελευθέρου Ελληνικού Βασιλείου όπως αποτελέσει μετ’ αυτού εν αδιαίρετο και ενιαίο Ελληνικό Κράτος.

Άρθρο 2. Παρακαλεί την Α. Μεγαλειότητα τον Βασιλέα των Ελλήνων και την Κυβέρνησιν της Α. Μεγαλειότητος όπως αποδεχθώσι το παρόν ψήφισμα και διατάξει τα της εκτελέσεως αυτού. 

Προτού τελειώσει η ανάγνωση του ψηφίσματος η φιλαρμονική άρχισε να παιανίζει τον εθνικόν ύμνο. Οι εντός και εκτός του Ναού αγκαλιάζονταν μεταξύ τους, όλοι έκλαιγαν, και έψαλαν τους στίχους του εθνικού μας ποιητή. Ο δε από τον Nαό μέχρι και Μέγαρο (στην προκυμαία) συγκεντρωμένος λαός, που βρίσκονταν ασφυκτικά συγκεντρωμένος, ήταν κυριολεκτικά εκτός εαυτού».